Weerstandsvermogen en risicobeheersing

In deze paragraaf gaan we in op de vraag hoe de gemeente Veldhoven haar financiële risico’s opvangt. Hiervoor geven we inzicht in de omvang van de aanwezige risico’s, de mogelijkheden om de risico’s financieel af te dekken (weerstandscapaciteit), en de relatie daartussen: het weerstandsvermogen.
Verder maken kengetallen inzichtelijk hoeveel (financiële) ruimte de gemeente heeft om incidentele en structurele lasten te kunnen dekken of opvangen. Ze geven inzicht in de financiële weer- en wendbaarheid.

De paragraaf is als volgt opgebouwd:
•    aanwezige risico’s; 
•    beschikbare weerstandscapaciteit;
•    weerstandsvermogen;
•    ontwikkelingen;
•    kengetallen.

Het beleid over risicomanagement en weerstandsvermogen is vastgelegd in de nota ‘Risicomanagement en weerstandsvermogen gemeente Veldhoven 2017’. 

Inventariseren en kwantificeren
Voor deze begroting zijn de risico’s geïnventariseerd, samen met de kans dat ze optreden en de verwachte negatieve financiële gevolgen. Op basis van de inventarisatie hebben we een risicokaart samengesteld voor onze gemeente. Aan elk risico is een zogeheten risicoscore verbonden. Dit hebben we gedaan door de kansklasse te koppelen aan de gevolgklasse. Hierdoor kunnen we de risico’s onderling rangschikken op grootte. De risico’s met het grootste risicogetal moeten de hoogste prioriteit krijgen en dus als zodanig ‘gemanaged’ worden. De risicokaart is weergegeven in figuur 1. Het cijfer in de cel geeft het aantal risico’s weer met dezelfde risicoscore. De kaart telt op dit moment 48 risico’s. 

Figuur 1: Risicokaart

Financieel gevolg (x)
x > € 1.000.000	2	1	1
€ 500.000 < x < € 1.000.000		2		1
€ 200.000 < x < € 500.000	3	3		3
€ 50.000 < x < € 200.000	13	4	2	1	2
x < € 50.000	6	1	3
	10%	30%	50%	70%	90%
	Kans

In de tabel hieronder worden 10 risico’s aangegeven die de grootste invloed hebben op het risicoprofiel van de gemeente.

Tabel 1: 10 van risico’s met meeste invloed 

Belangrijkste risico’s		Kans (%)	Gevolg (max. in € 1.000)	Invloed (%)
1	Landelijke stikstofproblematiek voor Kempenbaan-Oost (afboeken gedane investeringen)	30	2.600	21,9
2	Gevolgen corona-crisis	50	1.000	14,0
3	Planschadevergoeding aansluiting A67	70	500	9,8
4	Naheffing Attero door te weinig aangeleverd afval	70	371	7,3
5	Prijsrisico groenbestekken	70	350	6,9
6	Gesubsidieerde instellingen kunnen niet voldoen aan hun verplichtingen (financieel en/of beleidsmatig)	70	300	5,9
7	Uitkering verstrekken aan teruggekomen SIB deelnemers	20	910	5,1
8	Planschade claims	30	400	3,4
9	Ongeautoriseerde toegang tot ICT infrastructuur	20	500	2,8
10	Derving van huuropbrengsten door brandschade aan verhuurd vastgoed	30	300	2,5
Totaal maximaal geldgevolg top 10 risico’s		€ 7.231
Maximaal geldgevolg overige risico’s (38)		€ 6.893
Totaal maximaal geldgevolg alle risico’s		€ 14.124

Beheersen
We vinden het belangrijk om beheersmaatregelen te treffen bij risico’s. Met deze beheersmaatregelen wordt de kans en/ of gevolg van het risico kleiner. Als we het weerstandsvermogen bepalen, houden we rekening met de beheersmaatregelen. 
Voor vier van de 10 belangrijkste risico’s is een beheersmaatregel actief. In totaal zijn voor 25 van de 48 risico’s maatregelen getroffen. Dit betekent niet dat wij voor 23 risico’s geen maatregelen treffen. Een risico kan worden geïdentificeerd vóór en ná het toepassen van maatregelen. Er worden ook risico’s meteen geïdentificeerd op het niveau ná maatregelen. Dan is het niet zinvol om alsnog maatregelen te formuleren. 

De weerstandscapaciteit omvat de financiële middelen en mogelijkheden van de gemeente Veldhoven om financiële tegenvallers als gevolg van risico’s op te vangen, zonder het bestaande beleid te hoeven aanpassen. 

Op basis van de beleidsnota wordt de beschikbare weerstandscapaciteit als volgt opgebouwd:

Reserve benoemde risico’s	€ 8.536
Begrotingspost Onvoorzien	€     140
Beschikbare weerstandscapaciteit	€ 8.676

Het weerstandsvermogen is een getal dat aangeeft of de gemeente risico’s financieel kan opvangen zonder beleid te hoeven aanpassen. Als dit getal 100% is of hoger, kunnen de risico’s worden opgevangen. Wij streven altijd naar 100%. Het weerstandsvermogen is de verhouding tussen de beschikbare weerstandscapaciteit en de gekwantificeerde risico’s (benodigde weerstandscapaciteit). Om te garanderen dat ons weerstandsvermogen toereikend is, streven we naar een norm van 100%. Dit percentage is gekwalificeerd als ‘ruim voldoende’. Om ongewenste schommelingen te voorkomen, hanteren we een minimum van 82% en een maximum van 141%. Buiten deze marges vullen we de risicoreserve benoemde risico’s aan of romen we die af.

De benodigde weerstandscapaciteit bepalen we door van alle risico’s de kans te vermenigvuldigen met het maximale schadegevolg. Daarna vermenigvuldigen we dit met 1,25. Deze berekening levert een benodigde weerstandscapaciteit op van € 4.449. Bij dit bedrag is het weerstandsvermogen 100%
Zoals aangegeven is de beschikbare weerstandscapaciteit nu € 8.676. Het weerstandsvermogen is dan € 8.676 / € 4.449 = 195%.
Dit percentage valt buiten de bovengrens van 141%. Dus de reserve benoemde risico’s gaan we afromen. Om op een weerstandsvermogen van 100% te komen, romen we de weerstandscapaciteit af met € 8.676 - € 4.449 = 4.227. Dit afromen verwerken we in de 3e bestuursrapportage 2021. 

Hieronder een grafiek met het verloop van het weerstandsvermogen de afgelopen jaren

Figuur 2: verloop weerstandsvermogen

Vergeleken met het vorige actualisatiemoment – de Jaarstukken 2020 – waren er de volgende 2 ontwikkelingen:
•    Via de 2e bestuursrapportage is € 810 onttrokken aan de reserve benoemde risico’s. In 2016 zijn binnen SGE-verband afspraken gemaakt over de programmering van bedrijventerreinen. Hierin is besloten een aantal terreinen uit de markt te nemen, waaronder een gedeelte van Habraken. Ook is toen afgesproken dat gemeenten die gemeentelijke terreinen uit de markt haalden, een vergoeding zouden ontvangen. Veldhoven heeft in 2017 € 2 mln ontvangen. Intussen is er een definitieve afrekening opgesteld. Hieruit blijkt dat Veldhoven meer terreinen alsnog ontwikkelt waardoor gemeente Veldhoven € 810 teveel heeft ontvangen. Dit bedrag moeten we terugbetalen. Hiervoor was een risico benoemd. Met deze afrekening is het risico gedeeltelijk opgetreden.
•    Het risico over de programmering van bedrijventerreinen in SGE-verband had een maximaal schadegevolg van € 2.310. Hier gaat € 810 vanaf, en er resteert nog € 1.500. Er zijn nieuwe afspraken gemaakt, en hiervoor is het risico niet meer relevant. Dit risico is vervallen. 

Hieronder de kengetallen.
De kengetallen die het BBV voorschrijft, gaan in op totale financiële componenten zoals het totale eigen vermogen, totale baten etc. De bepaling van het weerstandsvermogen bevat één component van het eigen vermogen, namelijk de reserve benoemde risico’s. Er is geen verband tussen het weerstandsvermogen en de kengetallen. De kengetallen geven een aanvullend inzicht in de financiële weerbaarheid (kunnen we financieel tegen een stootje) en wendbaarheid (kunnen we ons financieel aanpassen aan veranderende omstandigheden) bovenop het weerstandsvermogen. 

Toelichting kengetallen
•    Netto schuldquote:
       Dit kengetal geeft de schulden van de gemeente aan, in een percentage van de totale baten. Op de schulden zijn de financiële vorderingen in mindering gebracht, behalve de langlopend verstrekte leningen, zoals startersleningen.
•    Netto schuldquote gecorrigeerd voor verstrekte leningen:
       Hier wordt hetzelfde aangegeven als bij bovenstaande netto schuldquote waarbij de langlopend verstrekte leningen in mindering worden gebracht op de schuldpositie.
•    Solvabiliteitsratio:
       Deze ratio geeft inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is om aan de financiële verplichtingen te voldoen. Het eigen vermogen is uitgedrukt in een percentage van het balanstotaal.
•    Structurele exploitatieruimte:
       Dit getal geeft aan in hoeverre de structurele lasten kunnen worden gedekt met structurele baten.
•    Grondexploitatie:
       Dit kengetal geeft de boekwaarde van de bouwgrondexploitatie weer in verhouding tot de totale baten.
•    Belastingcapaciteit:
       Bij dit getal worden de OZB, afvalstoffenheffing en rioolheffing voor een gemiddeld gezin opgeteld en afgezet tegen een landelijk gemiddelde. Dit percentage kan geïnterpreteerd worden als de benutte belastingcapaciteit.

Beoordeling kengetallen
Ten eerste wordt opgemerkt dat de Begroting 2021 eerder is opgesteld dan de Rekening 2020. Verder zijn de kengetallen van de Begroting 2021 overgenomen uit de primitieve begroting.

De schuldquoten ontwikkelen zich positief in deze begroting. In 2022 gaan de schuldquoten eerst iets omhoog. Dit komt doordat we in 2022 € 22.780 investeren. En om deze investeringen te financieren lenen we geld. Vervolgens komt vanaf 2023 een positieve ontwikkeling in de kengetallen. Dit komt voornamelijk door de ontvangsten vanuit bouwgrondexploitatie. Door deze ontvangsten loopt ook de solvabiliteit op naar 32% in 2025. En ook het kengetal grondexploitatie loopt sterk terug vanwege de ontvangsten uit de bouwgrondexploitatie. In 2025 stijgen de schuldquoten weer. Dit komt omdat we dan meer investeren dan in 2024. En omdat de baten vanuit bouwgrondexploitatie in 2025 lager zijn dan in 2024. De schuldquote is een percentage van de baten.