Algemeen

Met de gemeenteraadsverkiezingen in 2026 in zicht, is de Begroting 2026 de laatste uit deze bestuursperiode. De algemene uitgangspunten uit de Kadernota 2026 worden in deze begroting vertaald naar concrete activiteiten. Tijdens de huidige bestuursperiode zijn flink wat visies vastgesteld. Het jaar 2026 zal dan ook vooral in het teken staan van het implementeren en uitvoeren van deze visies of het uitwerken in concreet beleid.  

In maart 2025 heeft de gemeenteraad de Visie op gemeente Veldhoven – Groeiend & Trots vastgesteld. Deze visie borduurt voort op het coalitieprogramma 2022-2026 De Veldhovense opgaven – Investeren voor een duurzame toekomst en kijkt daarnaast vooruit naar de nieuwe opgaven die tijdens deze bestuursperiode in beeld zijn gekomen. Daarmee is de nieuwe koers voor Veldhoven vastgesteld; dit document is dan ook leidend geweest bij het maken van inhoudelijke keuzes.  

De belangrijkste hoofdlijn van de Visie op gemeente Veldhoven is het sturen op de kwaliteit van leven. Dat is in de visie vertaald in drie vergezichten die handvatten bieden om de focus voor 2026 te bepalen: Goed gegroeid, Samen Sterk en Klaar voor de toekomst.   

Goed gegroeid 

Er is nog steeds sprake van bovengemiddelde economische groei in deze regio. Veldhoven zal uitvoering blijven geven aan de afspraken die zijn gemaakt in het kader van de schaalsprong (zoals bijvoorbeeld de Beethovendeal). Concreet betekent dit: we bouwen woningen, houden Veldhoven bereikbaar en faciliteren de ontwikkeling van zowel ASML als het lokale MKB .  Met de plannen voor bijvoorbeeld De Run, en HOV4 en het Citycentrum kunnen we hier uitvoering aan geven. Daarmee hebben we oog voor het vestigingsklimaat en behouden we een sterke economische positie in de regio. 

Bij goed groeien hoort ook balans; de groei mag niet ten koste gaan van de kwaliteit van leven. We moeten aandacht blijven geven aan groen, klimaat, toegankelijkheid, ruimte voor ontmoeting en voorzieningen, waarbij we de principes van brede welvaart toepassen. Bij brede welvaart telt namelijk niet alleen de economische groei mee, maar ook sociale, ecologische en persoonlijke factoren. 

Samen Sterk 

De forse (economische) groei, maar ook maatschappelijke ontwikkelingen zorgen ervoor dat de samenleving in rap tempo van samenstelling verandert. Een bevolking die groter, internationaler en grijzer is. Dat vraagt om aandacht voor de sociale samenhang zodat iedereen in Veldhoven mee kan blijven doen en men naar elkaar omkijkt.  Nieuwkomers willen we goed opvangen en opnemen in onze samenleving en ook werken we aan bestaanszekerheid en gelijke kansen. Met de visie op sociaal-maatschappelijke ontwikkeling is hiervoor een mooie basis gelegd. Thema's als preventie en zelf- en samenredzaamheid zijn hier voorbeelden van.  

Klaar voor de toekomst 

De gemeente Veldhoven staat voor de uitdaging om zich bestuurlijk en organisatorisch te blijven ontwikkelen in een snel veranderende wereld. Door intensieve samenwerking binnen de regio versterken we onze slagkracht en zorgen we voor een gezamenlijke aanpak van maatschappelijke opgaven.  

Digitalisering en de toenemende dreiging van cybercrime vragen om voortdurende aandacht en investeringen in digitale veiligheid. Ook zetten we in op participatie en het verbeteren van onze dienstverlening, zodat inwoners actief kunnen meedenken en meedoen. De krapte op de arbeidsmarkt dwingt ons tot strategische keuzes in personeelsbeleid, waarbij we inzetten op een flexibele, slagvaardige organisatie die klaar is voor de toekomst. We zorgen ook dat onze gemeentelijke voorzieningen, zoals onder meer sport- en onderwijsfaciliteiten, tijdig meegroeien met het aantal inwoners. Een groeiend Veldhoven vraagt er ook om dat we anders naar mobiliteit kijken. Via het mobiliteitsprogramma wordt vol ingezet op een transitie naar duurzame vormen van mobiliteit. 

De gemeente werkt aan een integrale duurzaamheidsagenda waarin duurzaamheid wordt verankerd in alle beleidsterreinen. Belangrijke thema’s zijn, Groen, Klimaatbestendig, Schoon gezond en veilig, Duurzame energie en Circulair. 

Afweegkader en meerjarensaldi 

Om integraal afwegingen te kunnen maken heeft de gemeenteraad bij het vaststellen van de Kadernota een financieel afweegkader vastgesteld; een meetlat waar de bijstellingen langs werden gelegd. Deze is op integrale wijze toegepast. In het proces is telkens gekeken naar het grotere geheel en de opgaven van Veldhoven in de volle breedte.  

Daarnaast heeft de gemeenteraad (met een raadsbrede motie) het college de vrijheid gegeven om niet alle jaren uit de begroting sluitend te laten zijn. Zodat we niet geforceerd werden tot drastische bezuinigingen. Dat is terug te zien in deze begroting. De jaren 2026 en 2027 (deels nog de verantwoordelijkheid van de huidige bestuursperiode)  niet sluitend zijn. 

De overige jaren zijn dat wel, zodat een nieuw bestuur na het eerste halfjaar, aan de slag kan met positieve jaarsaldi.  

Deze begroting is de eerste begroting over 2026 voor de Planning & Control cyclus 2026. Daarom noemen we deze begroting ook wel de primitieve begroting. In de loop van 2026 wordt deze begroting gewijzigd binnen de P&C cyclus via de rapportages aan en besluiten van de raad.

De financiële uitgangspunten voor de meerjarenbegroting 2026-2029 vinden we in de Kadernota 2026. De vertaling van deze uitgangspunten in de primitieve begroting heeft verder geleid tot een aantal technische bijstellingen, die in dit hoofdstuk worden gepresenteerd. 

Daarnaast is er sprake van nieuwe beleidsvoorstellen en bijstellingen op bestaand beleid. Deze voorstellen zijn vertaald in een geactualiseerd meerjarenperspectief. Hiermee komen wij voor de meerjarenbegroting 2026-2029 met een positief structureel saldo voor de jaarschijven 2028 en 2029.  Alleen de jaarschijven 2026 en 2027 zijn structureel niet sluitend.  

Toepassing financieel afwegingskader gemeente Veldhoven

Inleiding

De bijstellingen in de eerste bestuursrapportage van 2025 waren omvangrijk.  Dit kwam vooral door veranderingen in de manier waarop het Rijk geld verdeelt en door aanhoudende tekorten in de jeugdzorg en WMO. De meicirculaire was toen nog niet bekend, wat voor extra onzekerheid zorgde. 

Om een realistische en sluitende begroting voor 2026–2029 te maken, is er een financieel afwegingskader opgesteld. Dit kader helpt bij het maken van keuzes en het afwegen van mogelijke bezuinigingen. 

Het college ondersteunt de motie Burap 1 2025, die u op 13 mei 2025 unaniem heeft aangenomen. In deze motie vraagt u om een extern onderzoek naar de oorzaken van de financiële situatie en om maatregelen om herhaling te voorkomen. Ook vraagt u om in de begroting niet automatisch uit te gaan van positieve cijfers als dat niet realistisch is. Het college neemt deze oproep serieus en heeft dit meegenomen in het financieel beleid.

Het externe onderzoek is inmiddels afgerond. De resultaten en aanbevelingen zijn verwerkt in de programmabegroting 2026–2029. Zo zijn ze op tijd meegenomen in de besluitvorming en vormen ze een stevige basis voor het financiële beleid van de komende jaren.

Wat is het financieel afwegingskader?

De vakgroep Financiën heeft drie manieren onderzocht om tot goede bezuinigingskeuzes te komen:
1)    Afwegingskaders: hierbij wordt gekeken naar juridische haalbaarheid, maatschappelijke gevolgen, ethiek, uitvoerbaarheid en aansluiting op beleid.
2)    Watervalmethode: een methode van de VNG met vijf stappen om keuzes gestructureerd te maken.
3)    Combinatie van beide: het college heeft gekozen voor een combinatie van de twee methoden. Zo ontstaat een stevige en praktische aanpak.

Motie Burap 1 2025

Uw raad heeft gevraagd om twee onderzoeken:
-    Financieel-technische toets
Uitgevoerd door adviesbureau BMC. Dit onderzoek keek of er ruimte of “lucht” in de begroting zit. Er is gekeken naar budgetten, kredieten en reserves. De uitkomsten zijn verwerkt in het afwegingskader en de begroting. Daarnaast heeft BMC in overweging gegeven om een maximum investeringsbedrag op te nemen in de begroting. Dit vergt verder uitwerking en dient te worden afgestemd met de toezichthouder. Deze aanbeveling zal verder worden onderzocht in 2026. 
-    Organisatieanalyse
Wordt uitgevoerd door adviesbureau Adlasz. Dit onderzoek kijkt naar de oorzaken van financiële knelpunten, de betrokken rollen en hoe de organisatie kan verbeteren. De inzichten helpen om de interne sturing en het lerend vermogen van de organisatie te versterken. 

De programmabegroting 2026–2029

De begroting die nu voor u ligt is het resultaat van het hele traject dat is gestart na de motie Burap 1 2025. De financiële bijstellingen zijn opgenomen in een overzicht per programma of activiteit.

De volledige rapporten van BMC en Adlasz zijn apart beschikbaar. Het rapport van Adlasz heeft geen directe financiële gevolgen, maar geeft wel waardevolle inzichten voor de verdere ontwikkeling van de organisatie.

In deze paragraaf worden deze begrotingssaldi aan de hand van diverse invalshoeken geactualiseerd. Dat leidt tot onderstaand bijgesteld meerjarenperspectief en schetst hoe deze begroting tot stand is gekomen.

Het vertrekpunt voor deze begroting, zijn de saldi zoals gepresenteerd in de meerjarenbegroting 2025-2028. Deze saldi zijn geactualiseerd. Hiermee ontstaat het meerjarenperspectief tot en met de 2e bestuursrapportage 2025. 

In deze paragraaf komen de voorstellen aan bod voor nieuw beleid en de bijstellingen van bestaand beleid.  Het jaar 2026 zal daarbij vooral in het teken staan van het uitvoeren van eerder vastgestelde visies of het uitwerken van concreet beleid. Daarmee is het nieuwe beleid beperkt. Internationalisering, parkeren en de gebiedsontwikkelingen kunnen als accenten worden beschouwd in deze begroting. De bijstellingen op het bestaand beleid en het nieuwe beleid maken inzichtelijk aan welke programma’s meer of minder geld wordt uitgegeven.  

Uiteindelijk leiden alle voorstellen tot onderstaand overzicht. Dit resumé geeft een beeld van het meerjarenperspectief volgens het raadsbesluit.

Met de programmabegroting stelt de gemeenteraad de kaders vast waarbinnen het college van burgemeester en wethouders het beleid dient uit te voeren.

Deze programmabegroting 2026 is volgens de richtlijnen van het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) opgebouwd uit een beleidsbegroting en een financiële begroting. De beleidsbegroting bestaat uit het programmaplan en de negen verplichte paragrafen. Binnen het programmaplan treft u de negen begrotingsprogramma’s, het overzicht van algemene dekkingsmiddelen en het bedrag voor onvoorzien aan.

Een begrotingsprogramma bevat voor één of meerdere met elkaar samenhangende beleidsterreinen de beantwoording van de drie ’W-vragen’:
Wat willen we bereiken? --> Doelstellingen
Wat gaan we daarvoor doen? --> Activiteiten 
Wat gaat dat kosten?

De doelstellingen zijn ingevuld met de kaderstelling uit de Kadernota 2026 als basis. Deze zijn aangevuld met de meetindicatoren en activiteiten.
Een begrotingsprogramma is opgebouwd volgens een piramidestructuur. Een programma bestaat namelijk uit diverse taakvelden.  De taakveldenraming is voor het college een instrument om deze beleidsuitvoering op meer gedetailleerd niveau te volgen en (bij) te sturen.  

Naast de programma’s bestaat de programmabegroting uit paragrafen. Deze paragrafen geven een dwarsdoorsnede van de begroting weer vanuit een bepaald perspectief. De paragrafen zijn over het algemeen programma-overstijgend. 

Deze programmabegroting is een onderdeel van de planning en control-cyclus van de gemeente Veldhoven. Hierin sluiten de verschillende instrumenten qua opzet en opbouw op elkaar aan. In de jaarstukken worden ook de drie W-vragen belicht. Tijdens het begrotingsjaar wordt de uitvoering van het in de programmabegroting opgenomen beleid gevolgd en (bij)gestuurd via  bestuursrapportages.

De raad autoriseert met de vaststelling van de programmabegroting het college tot het doen van uitgaven op programmaniveau. Met de instrumenten van planning en control (programmabegroting en bestuursrapportages) en het controle-instrumentarium (rekenkamercommissie, recht van onderzoek, rechtmatigheidsverantwoording) beschikt zij hiervoor over voldoende waarborgen. In het schema hieronder wordt de verschillende verantwoordelijkheden en bevoegdheden voor het doen van uitgaven samengevat weergegeven. 

Autorisatie op programmaniveau betekent dat begrotingswijzigingen, met verschuivingen tussen taakvelden binnen één programma, niet door de Raad worden vastgesteld. Deze wijzigingen, die door het college worden goedgekeurd, worden wel ter inzage aan de gemeenteraad voorgelegd. 

Alle programma’s zijn volgens dezelfde indeling opgebouwd:

• Inleiding
• Bronnen
• Doelstellingen (Wat willen we bereiken?)
• Activiteiten per doelstelling (Wat gaan we daarvoor doen?)
• Meetindicatoren per programma
• Verbonden partijen (waar van toepassing)
• Subsidies in programma (waar van toepassing)
• Lasten en baten per programma (Wat gaat dat kosten?)
• Bijstellingen bestaand en nieuw beleid (waar van toepassing)

Op de programmabladen zijn de bedragen in € 1.000 weergegeven.

Per programma is een set aan meetindicatoren opgenomen. Deze indicatoren zijn gekoppeld aan de doelstellingen. De set bevat een vergelijking met andere gemeenten, landelijke cijfers en onze eigen realisatie over het peiljaar. Tot slot zijn zoveel als mogelijk de streefwaarden meerjarig aangegeven.
De meetindicatoren worden door verschillende eenheden  weergegeven.  In het tabel is de soort eenheden genoemd zoals bedrag, percentage, aantal etc.