Weerstandsvermogen en risicobeheersing

In deze paragraaf gaan we in op de vraag hoe de gemeente Veldhoven haar financiële risico’s opvangt. Hiervoor geven we inzicht in de omvang van de aanwezige risico’s, de mogelijkheden om de risico’s financieel af te dekken (weerstandscapaciteit), en de relatie daartussen: het weerstandsvermogen.
Verder maken kengetallen inzichtelijk hoeveel (financiële) ruimte de gemeente heeft om incidentele en structurele lasten te kunnen dekken of opvangen. Ze geven inzicht in de financiële weer- en wendbaarheid.

De paragraaf is als volgt opgebouwd:
•    aanwezige risico’s; 
•    beschikbare weerstandscapaciteit;
•    weerstandsvermogen;
•    ontwikkelingen;
•    kengetallen.

Het beleid over risicomanagement en weerstandsvermogen is vastgelegd in de nota ‘Risicomanagement en weerstandsvermogen gemeente Veldhoven 2023’. 

Inventariseren en kwantificeren
Voor deze begroting zijn de risico’s geïnventariseerd, samen met de kans dat ze optreden en de verwachte negatieve financiële gevolgen. Op basis van de inventarisatie hebben we een risicokaart samengesteld voor onze gemeente. Aan elk risico is een zogeheten risicoscore verbonden. Dit hebben we gedaan door de kansklasse te koppelen aan de gevolgklasse. Hierdoor kunnen we de risico’s onderling rangschikken op grootte. De risico’s met het grootste risicogetal moeten de hoogste prioriteit krijgen en dus als zodanig ‘gemanaged’ worden. De risicokaart is weergegeven in figuur 1. Het cijfer in de cel geeft het aantal risico’s weer met dezelfde risicoscore. De kaart telt op dit moment 46 risico’s. 

Figuur 1: Risicokaart

Financieel gevolg (x)
x > € 1.000	2
€ 500 < x < € 1.000		1			2
€ 200 < x < € 500	4	5	1
€ 50 < x < € 200	11	4	3	1	2
x < € 50	5	2	3
	10%	30%	50%	70%	90%
			Kans

In de tabel hieronder worden 10 risico’s aangegeven die de grootste invloed hebben op het risicoprofiel van de gemeente.

Tabel 1: 10 risico's met de meeste invloed
Belangrijkste risico's		Kans (%)	Gevolg (max. in € 1.000)	Invloed (%)
1	Risico's BGE Zilverackers: afzetrisico (10%), realisatie-planologisch (50%) en realisatie stikstofrisico (70%)	99	716	27,4
2	Claim ontwikkeling Heibloem	90	600	20,8
3	Gesubsidieerde instellingen kunnen niet voldoen aan hun verplichtingen (financieel en/of beleidsmatig)	50	300	5,8
4	Heffing vennootschapsbelasting op reclame en parkeren	70	170	4,6
5	Ongeautoriseerde toegang ICT infrastructuur/ Cyber crime	20	500	3,9
6	Derving huuropbrengsten door brandschade aan verhuurd vastgoed	30	300	3,5
7	Negatief aanbestedingsresultaat	30	300	3,4
8	Uitkering verstrekken aan teruggekomen SIB (Social Impact Bond) deelnemers	20	364	2,8
9	Bosbrand (herplantplicht na brand)	30	200	2,3
10	Claims door ontoereikende planschadeanalyse	30	200	2,2
Totaal maximala geldgevolg top 10 risico's		€ 3.650
Maximaal geldgevolg overige risico's ( 36)		€ 6.480
Totaal maximaal geldgevolg alle risico's		€ 10.130

Beheersen
We vinden het belangrijk om beheersmaatregelen te treffen bij risico’s. Met deze beheersmaatregelen wordt de kans en/ of gevolg van het risico kleiner. Als we het weerstandsvermogen bepalen, houden we rekening met de beheersmaatregelen. 
Voor zes van de 10 grootste risico’s is een beheersmaatregel actief. In totaal zijn voor 29 van de 46 risico’s maatregelen getroffen. Dit betekent niet dat wij voor 17 risico’s geen maatregelen treffen. Een risico kan worden geïdentificeerd vóór en ná het toepassen van maatregelen. Er worden ook risico’s meteen geïdentificeerd op het niveau ná maatregelen. Dan is het niet zinvol om alsnog maatregelen te formuleren. 

De weerstandscapaciteit omvat de financiële middelen en mogelijkheden van de gemeente Veldhoven om financiële tegenvallers als gevolg van risico’s op te vangen, zonder het bestaande beleid te hoeven aanpassen. 
Op basis van de beleidsnota wordt de beschikbare weerstandscapaciteit als volgt opgebouwd:

 

Reserve benoemde risico's	4.134
Begrotingspost onvoorzien	160
Beschikbare weerstandscapaciteit	4.294

Het weerstandsvermogen is een getal dat aangeeft of de gemeente risico’s financieel kan opvangen zonder beleid te hoeven aanpassen. Als dit getal 100% is of hoger, kunnen de risico’s worden opgevangen. Wij streven altijd naar 100%. Het weerstandsvermogen is de verhouding tussen de beschikbare weerstandscapaciteit en de gekwantificeerde risico’s (benodigde weerstandscapaciteit). Om te garanderen dat ons weerstandsvermogen toereikend is, streven we naar een norm van 100%. Dit percentage is gekwalificeerd als ‘ruim voldoende’. Om ongewenste schommelingen te voorkomen, hanteren we een minimum van 82% en een maximum van 141%. Buiten deze marges vullen we de risicoreserve benoemde risico’s aan of romen we die af.

De benodigde weerstandscapaciteit bepalen we door van alle risico’s de kans te vermenigvuldigen met het maximale schadegevolg. Daarna vermenigvuldigen we dit met 1,25. Deze berekening levert een benodigde weerstandscapaciteit op van € 3.240. Bij dit bedrag is het weerstandsvermogen 100%
Zoals aangegeven is de beschikbare weerstandscapaciteit nu € 4.294. Het weerstandsvermogen is dan € 4.294 / € 3.240 = 133%.
Dit percentage valt binnen de bovengrens van 141%. 

Hieronder een grafiek met het verloop van het weerstandsvermogen de afgelopen jaren

Figuur 2: verloop weerstandsvermogen

 

Vergeleken met het vorige actualisatiemoment – de Jaarstukken 2023 –  is:

• het risico op planschadevergoeding van project Aansluiting A67 vervallen. De termijn waarbinnen planschade kan worden geclaimd is voorbij. Dit risico had een kans van 50% en een maximaal schadegevolg van € 50.
• het risico vervallen voor de behandeling en afhandeling van bezwaar en beroep op de WOZ waardering van onroerend goed. Inmiddels hebben de aantallen bezwaar en beroep een gangbaar niveau bereikt. En wordt de personele capaciteit uitgebreid. Dit risico had een kans van 50% en een maximaal schadegevolg van € 75. 
• het risico van een te lage weerstandscapaciteit bij de ODZOB vervallen. De ODZOB heeft de algemene reserve aangevuld en hierdoor is de weerstandscapaciteit voldoende. Dit risico had een kans van 10% en een maximaal schadegevolg van € 20.
• een nieuw risico benoemd voor het onbewust meewerken aan criminaliteit en ondermijning. Dit risico heeft een kans van 10% en een maximaal schadegevolg van € 50. Een maatregel bij dit risico is bewustwording via training en opleiding van medewerkers.

Hieronder de kengetallen.
De kengetallen die het BBV voorschrijft, gaan in op totale financiële componenten zoals het totale eigen vermogen, totale baten etc. De bepaling van het weerstandsvermogen bevat één component van het eigen vermogen, namelijk de reserve benoemde risico’s. Er is geen verband tussen het weerstandsvermogen en de kengetallen. De kengetallen geven een aanvullend inzicht in de financiële weerbaarheid (kunnen we financieel tegen een stootje) en wendbaarheid (kunnen we ons financieel aanpassen aan veranderende omstandigheden) bovenop het weerstandsvermogen. 

	Verloop van de kengetallen
Kengetallen	Rekening 2023	Begroting 2024	Begroting 2025	Begroting 2026	Begroting 2027	Begroting 2028
Netto schuldquote	85%	77%	82%	87%	115%	121%
Netto schuldquote gecorrigeerd voor verstrekte leningen	82%	74%	79%	84%	112%	118%
Solvabiliteitsratio	30%	36%	37%	37%	31%	30%
Structurele exploitatieruimte	5%	2%	2%	1%	1%	2%
Grondexploitatie	37%	10%	10%	-9%	-6%	-1%
Belastingcapaciteit	91%	97%	103%	105%	105%	105%

Toelichting kengetallen
•    Netto schuldquote:
       Dit kengetal geeft de schulden van de gemeente aan, in een percentage van de totale baten. Op de schulden zijn de financiële vorderingen in mindering gebracht, behalve de langlopend verstrekte leningen, zoals startersleningen.
•    Netto schuldquote gecorrigeerd voor verstrekte leningen:
       Hier wordt hetzelfde aangegeven als bij bovenstaande netto schuldquote waarbij de langlopend verstrekte leningen in mindering worden gebracht op de schuldpositie.
•    Solvabiliteitsratio:
       Deze ratio geeft inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is om aan de financiële verplichtingen te voldoen. Het eigen vermogen is uitgedrukt in een percentage van het balanstotaal.
•    Structurele exploitatieruimte:
       Dit getal geeft aan in hoeverre de structurele lasten kunnen worden gedekt met structurele baten.
•    Grondexploitatie:
       Dit kengetal geeft de boekwaarde van de bouwgrondexploitatie weer in verhouding tot de totale baten.
•    Belastingcapaciteit:
       Bij dit getal worden de OZB, afvalstoffenheffing en rioolheffing voor een gemiddeld gezin opgeteld en afgezet tegen een landelijk gemiddelde. Dit percentage kan geïnterpreteerd worden als de benutte belastingcapaciteit.

Beoordeling kengetallen
Ten eerste wordt opgemerkt dat de Begroting 2024 eerder is opgesteld dan de Rekening 2023. Verder zijn de kengetallen van de Begroting 2024 overgenomen uit de primitieve begroting.

De schuldquoten ontwikkelen zich negatief in deze begroting. Door de hoge investeringsuitgaven in 2026 en 2027 lopen de schuldquoten op. Zowel als bedrag als uitgedrukt in een percentage van de totale baten. 
Het kengetal grondexploitatie loopt sterk terug vanwege de ontvangsten uit de bouwgrondexploitatie.  De daling van de solvabiliteit wordt ook veroorzaakt door de grote investeringen, want om de investeringen te betalen lenen we geld.
De belastingcapaciteit komt uit boven het landelijk gemiddelde. Dit is vooral een gevolg van de doorwerking van het IMBK in het tarief voor de rioolheffing.

Nota Risicomanagement en weerstandsvermogen