Overzicht baten en lasten en de toelichting

In deze paragraaf wordt inzicht gegeven in:
•    per programma (exclusief reserves) de baten, lasten en het saldo;
•    het overzicht van de geraamde algemene dekkingsmiddelen;
•    het overzicht van de kosten van overhead;
•    het bedrag voor de heffing voor de vennootschapsbelasting;
•    het bedrag voor onvoorzien;
•    de toevoegingen en onttrekkingen aan reserves per programma;
•    het resultaat;
•    een overzicht van de geraamde incidentele baten en lasten per programma;
•    en tot slot een overzicht van de beoogde structurele toevoegingen en onttrekkingen aan de reserves;
•    structureel begrotingssaldo.

De realisatie van doelstellingen op programmaniveau omvat alle geplande taken op het terrein van beleid en beheer gericht op de realisatie van de programmadoelstellingen. De hieraan verbonden baten en lasten worden per programma gespecificeerd weergegeven.

	Bedragen (x € 1.000)	Rek.	Begr.	Begroting
	Programma	2023	2024	2025	2026	2027	2028
0	Bestuur en ondersteuning *	8.421	8.573	8.372	8.301	8.274	8.418
1	Veiligheid	4.423	4.194	4.247	4.328	4.412	4.501
2	Verkeer, vervoer en waterstaat	7.137	8.010	8.836	9.402	10.810	11.557
3	Economie	3.521	9.409	13.612	5.134	4.947	3.605
4	Onderwijs en jeugd	5.397	6.718	6.827	7.294	7.476	8.043
5	Sport, cultuur en recreatie	12.648	13.075	14.519	14.957	15.415	15.869
6	Sociaal Domein	57.904	60.212	60.151	59.340	59.866	61.171
7	Volksgezondheid en milieu	14.026	15.522	17.095	17.410	17.880	18.967
8	Volkshuisvesting/ruimtelijke ordening/stedelijke vernieuwing	19.106	24.765	20.156	16.784	16.614	15.332
Totaal lasten		132.583	150.478	153.815	142.950	145.694	147.463
0	Bestuur en ondersteuning *	3.150	9.532	1.608	1.668	1.661	1.715
1	Veiligheid	332	199	91	91	91	92
2	Verkeer, vervoer en waterstaat	798	518	483	496	512	529
3	Economie	3.381	5.570	14.094	4.450	4.059	1.313
4	Onderwijs en jeugd	1.159	1.474	1.170	1.144	1.149	1.152
5	Sport, cultuur en recreatie	2.382	2.074	2.043	2.033	2.037	2.043
6	Sociaal Domein	13.051	13.780	12.839	13.018	12.544	13.887
7	Volksgezondheid en milieu	12.174	12.971	14.496	14.935	15.490	16.521
8	Volkshuisvesting/ruimtelijke ordening/stedelijke vernieuwing	16.281	27.929	17.552	17.287	16.058	14.286
Totaal baten		52.708	74.047	64.376	55.122	53.601	51.538
Saldo (-/- = nadeel)		-79.875	-76.431	-89.439	-87.828	-92.093	-95.925

*) De baten en lasten zijn gepresenteerd exclusief de overzichten voor algemene dekkingsmiddelen, overhead, vennootschapsbelasting en onvoorzien.

Voor een toelichting op de geplande taken en bovenstaande bedragen wordt verwezen naar de programmabegroting.

Naast baten die zijn verbonden aan de uitvoering van programma’s (derhalve verantwoord op het programma) beschikt de gemeente ook over baten die niet aan een specifiek programma zijn verbonden. Voorbeelden van deze algemene dekkingsmiddelen zijn de algemene uitkering, dividenden en gemeentelijke belastingen. Hierna volgt een overzicht.

	Bedragen (x € 1.000)	Rek.	Begr.	Begroting
		2023	2024	2025	2026	2027	2028
1	Lokale heffingen	16.111	18.424	17.625	18.403	19.244	20.165
2	Algemene uitkering gemeentefonds	81.617	85.821	88.909	87.452	90.846	93.881
3	Dividend	88	75	75	75	75	75
4	Saldo financieringsfunctie	118	-611	10	-160	-1.298	-1.502
5	Overige algemene dekkingsmiddelen	0	0	0	0	0	0
	Totaal algemene dekkingsmiddelen	97.934	103.709	106.619	105.770	108.867	112.619

De definitie van overhead luidt: alle kosten die samenhangen met de sturing en ondersteuning van de medewerkers in het primaire proces.

Alle bedrijfskosten die direct verbonden zijn aan activiteiten/taken/producten die gericht zijn op de externe klant worden in de betreffende taakvelden geregistreerd. De overhead wordt centraal begroot en verantwoord op het overzicht overhead (taakveld 0.4). Overhead mag nog wel worden toegerekend aan grondexploitaties, investeringen en andere (subsidie)projecten. Dit betreft de doorbelasting van overhead.

	Bedragen (x € 1.000)	Rek.	Begr.	Begroting
		2023	2024	2025	2026	2027	2028
1	Lasten overhead	16.094	16.951	16.358	16.443	16.327	16.524
2	Baten overhead	-413	-131	-113	-115	-117	-120
3	Doorbelasting overhead	-1.539	-1.508	-1.477	-1.477	-1.482	-1.495
	Totaal overhead	14.142	15.312	14.768	14.851	14.728	14.909

Het bedrag voor de heffing voor de vennootschapsbelasting komt overeen met taakveld 0.9 Vennootschapsbelasting.

	Bedragen (x € 1.000)	Rek.	Begr.	Begroting
		2023	2024	2025	2026	2027	2028
1	Vennootschapsbelasting	41	266	1.697	1.122	1.339	1.092
	Totaal vennootschapsbelasting	41	266	1.697	1.122	1.339	1.092

De post onvoorzien is in de begroting opgenomen om onvoorziene incidentele financiële tegenvallers op te vangen. Doel hiervan is dat de realisatie van programmadoelstellingen op het geplande niveau kan worden gehandhaafd. De post is geraamd op programma 0 (onderdeel taakveld 0.8 Overige baten en lasten).

	Bedragen (x € 1.000)	Rek.	Begr.	Begroting
		2023	2024	2025	2026	2027	2028
1	Stelpost onvoorziene uitgaven	0	156	160	164	168	172
	Totaal onvoorzien	0	156	160	164	168	172

Hieronder een overzicht van de mutaties in reserves per programma. In paragraaf 3.3.5 wordt een meerjarig overzicht gegeven van de mutaties per onderscheiden reserve.

	Bedragen (x € 1.000)	Rek.	Begr.	Begroting
	Programma	2023	2024	2025	2026	2027	2028
	Toevoeging aan reserves
0.10	Bestuur en ondersteuning: mutaties reserves	4.514	5.139	6.878	4.477	3.583	2.087
	Totaal toevoeging aan reserves	4.514	5.139	6.878	4.477	3.583	2.087
	Onttrekkingen aan reserves
0.10	Bestuur en ondersteuning: mutaties reserves	3.777	2.249	7.063	3.251	3.055	2.723
	Totaal onttrekking aan reserves	3.777	2.249	7.063	3.251	3.055	2.723
	Saldo (- = nadeel)	-737	-2.890	185	-1.226	-528	636

Het begrotingsresultaat wordt in twee stappen gepresenteerd, te weten vóór en na de mutaties in de reserves. Op deze wijze wordt de beïnvloeding door de stortingen in en onttrekkingen uit de reserves, respectievelijk ten laste en ten gunste van de exploitatiebegroting, expliciet zichtbaar gemaakt.

Par.	Bedragen (x € 1.000)	Rek.	Begr.	Begroting
	-/- = nadeel	2023	2024	2025	2026	2027	2028
3.2.2	Raming baten en lasten per programma
	Totaal lasten per programma	132.583	150.478	153.815	142.951	145.694	147.463	-/-
	Totaal baten per programma	52.708	74.047	64.376	55.122	53.601	51.538	+
	Geraamd saldo baten en lasten programma's	-79.875	-76.431	-89.439	-87.829	-92.094	-95.925
3.2.3	Algemene dekkingsmiddelen	97.934	103.709	106.619	105.770	108.867	112.619	+
3.2.4	Overhead	14.142	15.312	14.768	14.851	14.728	14.909	-/-
3.2.5	Vennootschapsbelasting	41	266	1.697	1.122	1.339	1.092	-/-
3.2.6	Onvoorzien	0	156	160	164	168	172	-/-
	Totaal geraamd saldo baten en lasten	3.876	11.544	555	1.804	538	521
3.2.7	Beoogde toevoegingen/onttrekkingen reserves:
	Stortingen in de reserves	4.514	5.139	6.878	4.477	3.583	2.087	-/-
	Bijdragen uit de reserves	3.777	2.249	7.063	3.251	3.055	2.723	+
	Saldo beoogde toevoegingen/onttrekkingen	-737	-2.890	185	-1.226	-528	636
	Resultaat	3.139	8.654	740	579	11	1.157

Om inzicht te krijgen in de aard (incidenteel of structureel) van de baten en lasten wordt het overzicht van incidentele baten en lasten (per programma) gepresenteerd. Hiermee wordt informatie gegeven die relevant is voor de beoordeling van de financiële positie en de meerjarenraming. 

	Bedragen (x € 1.000)	Begroting
Taakveld	Omschrijving	2025	2026	2027	2028
	LASTEN:
3.2/8.2	Bouwgrondexploitatie	23.517	13.680	13.105	9.194
0.4	Invoering wet open overheid (Woo)	118	130	76	78
0.9	Vennootschapsbelasting	1.697	1.122	1.339	1.092
3.2	Centrum ontwikkelings programma	298	302	306	309
3.2	Programma de Run	496	464	472	480
8.1	Projecten derden niet BGE	857	787	786	798
8.1	Invoering omgevingswet	320	249	252	256
0.10	Reserves BGE	3.394	3.241	2.071	283
	Totaal incidentele lasten	30.697	19.975	18.407	12.490
	BATEN:
3.2/8.2	Bouwgrondexploitatie	36.308	46.733	10.033	0
3.2/8.2	verrekening bouwgrondexploitatie	-9.397	-29.812	5.143	9.477
8.1	Projecten derden niet BGE	1.190	1.111	1.121	1.121
0.10	Reserves (Vpb)	1.662	1.087	1.303	1.056
0.7	Algemene uitkering eenmalige daling 2025 als incidenteel	-1.491	0	0	0
	Totaal incidentele baten	28.272	19.119	17.600	11.654
	Saldo (-/- = nadeel)	-2.425	-856	-807	-836

Toelichting

Bouwgrondexploitatie/verrekening bouwgrondexploitatie/reserve BGE
De bedragen van de bouwgrondexploitaties zijn incidenteel van aard. De hier opgenomen lasten en baten worden per saldo verrekend met de balans of in het geval van winst of verlies verrekend met de algemene vrije reserve.

Vennootschapsbelasting/reserve VPB
Het deel van de vennootschapsbelasting dat gaat over de winst van de bouwgrondexploitatie is incidenteel van aard. De winst per individuele bouwgrondexploitatie komt namelijk maar één keer voor en zo ook de daaruit voortvloeiende vennootschapsbelasting. De hier opgenomen lasten worden verrekend met de algemene vrije reserve.

Implementatiekosten Wet open overheid (Woo)
De Wet open overheid is de opvolger van de Wet openbaarheid van bestuur en is per 1 mei 2022 gedeeltelijk in werking getreden conform het meerjarenplan Woo. De invoering zal gefaseerd uitgerold worden. Incidenteel is er voor 2025 € 118, 2026 € 130, 2027 € 76 en 2028 € 78 aan extra kosten benodigd zijn voor het verbeteren van systemen, het opleiden van medewerkers en het aanpassen van processen en de organisatie.

Centrum ontwikkelings programma
De incidentele last betreft  de begeleiding invoering centrum ontwikkelings programma.

Programma de Run
De incidentele last betreft  de begeleiding invoering programma de Run.

Projecten derden niet BGE
De bedragen baten en lasten projecten derden niet bouwgrondexploitaties zijn incidenteel van aard .

Invoering omgevingswet
De inwerkingtreding van de Omgevingswet is op rijksniveau verplaatst naar 1 januari 2024.  Incidenteel benodigd budget voor invoering omgevingswet voor 2025 € 320, 2026 € 249, 2027 € 252 en 2028 € 256.

Algemene uitkering eenmalige daling 2025 als incidenteel
De afspraak met de toezichthouder is dat de in de meerjarenbegroting 2025-2028 voor de jaarschijf 2025 de eenmalige daling als incidenteel wordt gezien.

In onderstaand overzicht wordt aangegeven wat het effect op het exploitatiesaldo is van de structurele stortingen en onttrekkingen reserves.

	Bedragen (x € 1.000)	Begroting
Prog	Omschrijving	2025	2026	2027	2028
4	Vervangingsreserve openbare verlichting	327	335	342	350
5	Vervangingsreserve openbaar groen	283	290	296	290
6	Vervangingsreserve VRI	68	70	72	72
	Totaal structurele toevoegingen reserves	679	694	710	712
4	Vervangingsreserve openbare verlichting	137	201	251	301
5	Vervangingsreserve openbaar groen	2.282	182	236	283
6	Vervangingsreserve VRI	82	88	90	92
10	Dekkingsreserve primair onderwijs	440	437	425	417
10	Dekkingsreserve bevordering energielabel	52	52	52	52
10	Dekkingsreserve Kempen Campus	117	117	117	99
10	Dekkingsreserve tijdelijke huisvestingslocaties	13	13	13	13
	Totaal structurele onttrekkingen reserves	3.125	1.091	1.185	1.257
	Saldo (-/- = nadeel)	2.446	396	475	546

In onderstaand overzicht wordt inzicht gegeven in het structurele begrotingssaldo.

	Bedragen (x € 1.000)	Begroting
	Omschrijving	2025	2026	2027	2028
3.2.8	Resultaat	740	579	11	1.157
3.2.9	Incidentele baten en lasten	-2.425	-856	-807	-836
	Strutureel saldo (-/- = nadeel)	3.165	1.435	818	1.993