Deze begroting is de eerste van de Veldhovense coalitie 2022-2026. De economische groei in de regio en de uitdagingen waar we als Nederlandse samenleving voor staan, plaatst Veldhoven voor flinke opgaven. Opgaven die we vooral gezamenlijk als hechte en solidaire gemeenschap op moeten pakken. Daarin willen we investeren: in elkaar en in een duurzame toekomst.
Die flinke opgaven vragen om afweging en keuzes. Hierbij hebben we gekeken naar wat wettelijk nodig is, naar onze uitgangspunten in het coalitieprogramma en naar de vraag of iets dringend en belangrijk is.
De komende jaren ligt het accent op drie leidende principes: de visie op Veldhoven is bepalend voor de planning, de inwoners staan centraal en er moet balans zijn tussen capaciteit, taken en ambities. Het overdrachtsdocument vanuit de vorige bestuursperiode en het coalitieprogramma De Veldhovense opgaven vormen hiervoor de basis. Met deze leidende principes zijn we erin geslaagd om zowel inhoudelijk als financieel tot een evenwichtige begroting te komen. De eerst drie jaren zijn sluitend. Het laatste jaar, het zogenaamde ravijnjaar, kent een klein negatief saldo.
Een gezonde groei waarbij zorgvuldigheid boven snelheid gaat
Voordat we grote keuzes maken die veel geld kosten moeten we koers bepalen: eerst denken, dan doen. Daarom willen we met de samenleving de toekomstvisie van Veldhoven bepalen. Waar willen we de komende decennia naar toe werken? Waar willen we in 2024 staan als gemeente Veldhoven? Wat voor gemeente willen we dan zijn? Welke keuzes moeten we daar nu voor maken? Dit gaan we samen met gemeenteraad, inwoners, verenigingen, maatschappelijke organisaties en bedrijven uit Veldhoven bepalen. De verwachting is dat dit eind 2023 een stip op de horizon oplevert als een handvat om keuzes te maken.
Het principe eerst denken, dan doen geldt ook voor andere (deel)visies. Zo maken we bijvoorbeeld wel geld vrij voor het maken van de mobiliteitsvisie, maar beslissen we pas later over de keuzes die daaruit voortvloeien.
Een duurzame toekomst met aandacht voor de inwoners
Vanzelfsprekend kijken we wel naar wat op dit moment echt nodig is. Zo vraagt bijvoorbeeld de energietransitie nu om investeringen en hebben we ook nu geld vrijgemaakt om in 2023 aan de slag te gaan met een brede visie op participatie en democratisering.
Daarnaast zetten we voor de verbetering van onze dienstverlening extra personeel in; dat gaat de inwoner direct merken. Zo hopen we de meldingen openbare ruimte weer tijdig af te kunnen handelen, de wachttijden bij Burgerzaken terug te dringen en principeverzoeken sneller in behandeling te nemen. Datzelfde geldt voor ruimtelijke plannen en vergunningverlening.
Een toekomstbestendige organisatie die is afgestemd op de omgeving
Daarbij moeten we aandacht blijven houden voor juiste balans tussen capaciteit, taken en ambities. We realiseren ons dat ambtelijke uitbreiding nodig is, maar kiezen er wel voor om dit gefaseerd en planmatig in te vullen. Zodat we de eerste ambities waar kunnen maken en een aantal knelpunten kunnen oplossen.
Ondertussen zijn we aan de slag gegaan met een organisatieontwikkeling (de Geluksexpeditie) met als doel een gezonde en flexibele organisatie waar de basis op orde is. Een gemeentelijke organisatie die de uitdagingen van de toekomst aankan en in harmonie met de samenleving kan werken aan een mooi en gelukkig Veldhoven.
Deze begroting is de eerste begroting over 2023 voor de Planning & Control cyclus 2023. Daarom noemen we deze begroting ook wel de primitieve begroting. In de loop van 2023 wordt deze begroting gewijzigd binnen de P&C cyclus via de rapportages aan en besluiten van de raad.
De financiële uitgangspunten voor de meerjarenbegroting 2023-2026 vinden we in de Kadernota 2023. De vertaling van deze uitgangspunten in de primitieve begroting heeft verder geleid tot een aantal technische bijstellingen, die in dit hoofdstuk worden gepresenteerd.
Daarnaast is er sprake van nieuwe beleidsvoorstellen en bijstellingen op bestaand beleid. Deze voorstellen zijn vertaald in een geactualiseerd meerjarenperspectief. Hiermee komen wij voor de meerjarenbegroting 2023-2026 met positieve saldi tot en met 2025, en een negatief saldo in 2026.
In deze paragraaf worden deze begrotingssaldi aan de hand van diverse invalshoeken geactualiseerd. Dat leidt tot onderstaand bijgesteld meerjarenperspectief en schetst hoe deze begroting tot stand is gekomen.
Het vertrekpunt voor deze begroting, zijn de saldi zoals gepresenteerd in de meerjarenbegroting 2022-2025. Deze saldi zijn geactualiseerd met 3 bestuursrapportages zoals blijkt in onderstaande tabel. Hiermee ontstaat het meerjarenperspectief tot en met de 2e bestuursrapportage 2022.
Begrotingssaldi 2023 t/m 2026 als vertrekpunt
| Omschrijving | Begroting (x € 1.000) | |||
|---|---|---|---|---|
| 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | |
| Vertrekpunt | 15 | 124 | -1.023 | -402 |
| Meerjarige doorwerking 3e bestuursrapportage 2021 | -220 | 180 | 653 | 653 |
| Meerjarige doorwerking 1e bestuursrapportage 2022 | -42 | -239 | -412 | -412 |
| Meerjarige doorwerking 2e bestuursrapportage 2022 | -2.168 | -1.851 | -1.437 | -1.211 |
| Meerjarenperspectief 2023-2026 tot en met 2e bestuursrapportage | -2.415 | -1.786 | -2.219 | -1.372 |
Vanuit bovenstaand meerjarenperspectief zijn wij het begrotingsproces ingegaan.
Belangrijk binnen het proces zijn naast de bestuursrapportages, de technische bijstellingen. Technische bijstellingen zijn bijvoorbeeld rentelasten, loon-en prijsindexering en bijstellingen op de kostendekkendheid van riolering en afval. Deze worden hieronder aangegeven met de invloed op het begrotingssaldo.
Geactualiseerd meerjarenperspectief 2023 -2026
| Omschrijving | Begroting (x € 1.000) | |||
|---|---|---|---|---|
| 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | |
| Meerjarenperspectief 2023-2026 tot en met 2e bestuursrapportage | -2.415 | -1.786 | -2.219 | -1.372 |
| Technische bijstellingen volgens uitgangspunten Kadernota 2023 | -2.982 | -3.513 | -3.805 | -5.439 |
| Meerjarenperspectief 2023-2026 incl. technische bijstellingen kadernota 2023 | -5.397 | -5.299 | -6.024 | -6.811 |
De technische bijstellingen hebben een grote invloed op het begrotingssaldo. Dit is vooral het gevolg van de indexering. De indexering voor 2023 tot en met 2026 is toegepast zoals vastgelegd in de Kadernota 2023. Daarnaast hebben wij de basis voor 2023 met 4,7% verhoogd vanwege de hoge inflatie in 2022. Deze verhoging loopt meerjarig mee, en is gebaseerd op cijfers van het CPB.
In deze paragraaf komen de voorstellen aan bod voor nieuw beleid en de bijstellingen van bestaand beleid.
De bijstellingen op bestaand beleid en het nieuwe beleid maken inzichtelijk aan welke programma's meer geld wordt uitgegeven:
| Progr | Begroting (x € 1.000,-) | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| bijstelling bestaand en nieuw beleid | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | ||
| Meerjarenperspectief 2023-2026 incl. technische bijstellingen kadernota 2023 | -5.397 | -5.299 | -6.024 | -6.811 | ||
| 0 | Meicirculaire gemeentefonds | 7.653 | 10.801 | 13.902 | 7.923 | |
| 0 | Wachtgeld voormalige wethouders | -300 | -300 | -194 | ||
| 0 | Verlaging onroerende zaakbelasting (1% in 2023 en 3% in 2024) | -136 | -579 | -579 | -579 | |
| 0 | Uitbreiding personele capaciteit programma 0 (terugdringen wachttijden burgerzaken, optimaliseren digitale dienstverlening naar inwoners en optimaliseren participatie/samenspraak) | -128 | -261 | -264 | -268 | |
| 0 | 1 fte bovenformatief | -93 | -95 | -96 | -97 | |
| 0 | Implementatie en uitvoeringskosten Wet Open Overheid (WOO) | -90 | -106 | -118 | -130 | |
| 0 | Inhuur WOZ/ belastingen | -55 | -12 | -12 | -12 | |
| 0 | Inhuur arbeidsmarktcommunicatie | -45 | -60 | -60 | -60 | |
| 0 | Vennootschapsbelasting | -1 | -1 | -1 | -1 | |
| 0 | Dekking kapitaallasten uit reserve | 0 | 9 | 17 | 25 | |
| 1 | Hogere bijdrage Veiligheidsregio | -62 | -62 | -30 | -30 | |
| 1 | Uitbreiding personele capaciteit programma 1 (taakuitbreiding BOA's) | -15 | -31 | -32 | -32 | |
| 2 | Mobiliteitsvisie | -90 | 0 | 0 | 0 | |
| 2 | Uitbreiding personele capaciteit programma 2 (onderhoud en realisatie infrastructuur) | -44 | -90 | -91 | -92 | |
| 2 | Laadpalen | -20 | 0 | 0 | 0 | |
| 2 | Verbeteren fietsstructuur west-Veldhoven (investering € 2.700 in 2023) | 0 | -95 | -94 | -93 | |
| 2 | Vervanging: masten/armaturen (investering jaarlijks € 250) | 0 | -12 | -24 | -35 | |
| 2 | Bewaakte fietsenstalling (investering € 50 in 2023) | 0 | -3 | -2 | -2 | |
| 2 | Toezicht kabels & leidingen (€ 50 baten en lasten) | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| 2 | Vervanging: verschillende wegen (investering € 2.900 in 2026) | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| 2 | Vervanging: voertuigen (investering € 138 in 2026) | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| 5 | Uitbreiding personele capaciteit programma 5 (groen / openbare ruimte) | -38 | -77 | -78 | -79 | |
| 5 | Uitvoeren kleinschalige vergroeningsactiviteiten | -20 | -50 | -70 | -70 | |
| 5 | Verduurzaming voertuigen wijkonderhoud (investering 2023,2024,2025 van € 385) | 0 | -24 | -35 | -59 | |
| 5 | Gemeentelijk monumentenbeleid | 0 | -20 | -20 | -20 | |
| 5 | Vervangingsinvestering binnensport (investering € 297 in 2026) | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| 6 | Wet inburgering lasten | -470 | -470 | -470 | -470 | |
| 6 | Wet inburgering baten | 286 | 286 | 286 | 286 | |
| 6 | Uitbreiding personele capaciteit programma 6 (SROI) | -26 | -53 | -53 | -54 | |
| 6 | Lasten uitvoering SROI | -10 | -7 | -7 | 0 | |
| 7 | Uitbreiding personele capaciteit programma 7 (energietransitie, afvalcoach en omgevingswet) | -335 | -397 | -403 | -409 | |
| 7 | Duurzaamheid | -100 | 0 | 0 | 0 | |
| 7 | Energietransitie | -100 | -100 | -100 | -100 | |
| 7 | Onderhoud begraafplaats | -20 | -20 | -20 | -20 | |
| 7 | Vervanging ondergrondse containers (investering € 200 in 2026) | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| 7 | Verminderen zwerfafval (€ 50 baten en lasten) | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| 8 | Uitbreiding personele capaciteit programma 8 (omgevingswet en principeverzoeken) | -178 | -361 | -270 | -273 | |
| Totaal bijstellingen (- = nadeel) | 5.563 | 7.810 | 11.082 | 5.249 | ||
| Meerjarenperspectief 2023-2026 begroting 2023 | 166 | 2.511 | 5.058 | -1.562 | ||
Uiteindelijk leiden alle voorstellen tot onderstaand overzicht. Dit resumé geeft een beeld van het meerjarenperspectief volgens het raadsbesluit.
| Omschrijving | Begroting (x € 1.000) | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | ||
| Vertrekpunt | 15 | 124 | -1.023 | -402 | |
| Meerjarige doorwerking 3e bestuursrapportage 2021 | -220 | 180 | 653 | 653 | |
| Meerjarige doorwerking 1e bestuursrapportage 2022 | -42 | -239 | -412 | -412 | |
| Meerjarige doorwerking 2e bestuursrapportage 2022 | -2.168 | -1.851 | -1.437 | -1.211 | |
| Meerjarenperspectief 2023-2026 tot en met 2e bestuursrapportage | -2.415 | -1.786 | -2.219 | -1.372 | |
| Technische bijstellingen volgens uitgangspunten Kadernota 2023 | -2.982 | -3.513 | -3.805 | -5.439 | |
| Meerjarenperspectief 2023-2026 incl. technische bijstellingen kadernota 2023 | -5.397 | -5.299 | -6.024 | -6.811 | |
| bijstelling bestaand en nieuw beleid | 5.563 | 7.810 | 11.082 | 5.249 | |
| Meerjarenperspectief 2023-2026 begroting 2023 | 166 | 2.511 | 5.058 | -1.562 | |
Met de programmabegroting stelt de gemeenteraad de kaders vast waarbinnen het college van burgemeester en wethouders het beleid dient uit te voeren.
Deze programmabegroting 2023 is volgens de richtlijnen van het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) opgebouwd uit een beleidsbegroting en een financiële begroting. De beleidsbegroting bestaat uit het programmaplan en de zeven verplichte paragrafen. Binnen het programmaplan treft u de negen begrotingsprogramma’s, het overzicht van algemene dekkingsmiddelen en het bedrag voor onvoorzien aan.
Een begrotingsprogramma bevat voor één of meerdere met elkaar samenhangende beleidsterreinen de beantwoording van de drie ’W-vragen’:
Wat willen we bereiken? --> Doelstellingen
Wat gaan we daarvoor doen? --> Activiteiten
Wat gaat dat kosten?
De doelstellingen zijn ingevuld met de kaderstelling uit de Kadernota 2023 als basis en aangevuld met doelstellingen uit het coalitieakkoord.
Een begrotingsprogramma is opgebouwd volgens een piramidestructuur. Een programma bestaat namelijk uit diverse taakvelden. De taakveldenraming is voor het college een instrument om deze beleidsuitvoering op meer gedetailleerd niveau te volgen en (bij) te sturen.
Naast de programma’s bestaat de programmabegroting uit paragrafen. Deze paragrafen geven een dwarsdoorsnede van de begroting weer vanuit een bepaald perspectief. De paragrafen zijn over het algemeen programma-overstijgend.
Deze programmabegroting is een onderdeel van de planning en control-cyclus van de gemeente Veldhoven. Hierin sluiten de verschillende instrumenten qua opzet en opbouw op elkaar aan. In de jaarstukken worden ook de drie W-vragen belicht. Tijdens het begrotingsjaar wordt de uitvoering van het in de programmabegroting opgenomen beleid gevolgd en (bij)gestuurd via 3 bestuursrapportages.
De raad autoriseert met de vaststelling van de programmabegroting het college tot het doen van uitgaven op programmaniveau. Met de instrumenten van planning en control (programmabegroting en bestuursrapportages) en het controle-instrumentarium (rekenkamercommissie, recht van onderzoek, rechtmatigheidsverantwoording) beschikt zij hiervoor over voldoende waarborgen. In het schema hieronder wordt de verschillende verantwoordelijkheden en bevoegdheden voor het doen van uitgaven samengevat weergegeven.
| Gemeenteraad | Exploitatie: Totale (bruto-)lasten en baten per programma |
|
| Investeringen: Totale (bruto-)uitgaven en inkomsten per investeringskrediet |
|
|
| Bouwgrondexploitatie: Totale (bruto-)uitgaven en inkomsten op bge-complexen in totaliteit |
|
|
| College B&W | Exploitatie: Totale lasten en baten per taakveld |
|
| Investeringen: (Bruto-) uitgaven en inkomsten binnen totale investeringskrediet |
|
|
| Bouwgrondexploitatie: Per complex de totale (bruto-) uitgaven en inkomsten |
|
Autorisatie op programmaniveau betekent dat begrotingswijzigingen, met verschuivingen tussen taakvelden binnen één programma, niet door de Raad worden vastgesteld. Deze wijzigingen, die door het college worden goedgekeurd, worden wel ter inzage aan de gemeenteraad voorgelegd.
Alle programma’s zijn volgens dezelfde indeling opgebouwd:
Op de programmabladen zijn de bedragen in € 1.000 weergegeven.
In deze begroting hebben wij extra aandacht besteed aan de kaderstelling. Met de verbeteringen kan de raad haar kaderstellende en controlerende rol beter uitvoeren. Daarnaast stellen de verbeteringen ons in staat om het gemeentelijk beleid beter te kunnen monitoren, evalueren en bij te sturen. Per programma is een set aan meetindicatoren opgenomen. Deze indicatoren zijn gekoppeld aan de doelstellingen. De set bevat een vergelijking met andere gemeenten, landelijke cijfers en onze eigen realisatie over het peiljaar. Tot slot zijn zoveel als mogelijk de streefwaarden meerjarig aangegeven.
Met deze nieuwe opzet en set aan indicatoren hebben we in deze begroting een grote stap gezet om de kaderstelling te verbeteren. Maar we zijn er nog niet, het is een groeimodel. Bijvoorbeeld omdat in een aantal gevallen geen indicator met streefwaarden voor 2023 is benoemd. Dit komt onder meer omdat er nog beleid of visie ontwikkeld moet worden. Een indicator zal in een volgend begrotingsjaar worden toegevoegd.