Weerstandsvermogen en risicobeheersing

In deze paragraaf gaan we in op de vraag hoe de gemeente Veldhoven haar financiële risico’s opvangt. Hiervoor geven we inzicht in de omvang van de aanwezige risico’s, de mogelijkheden om de risico’s financieel af te dekken (weerstandscapaciteit), en de relatie daartussen: het weerstandsvermogen.
Verder maken kengetallen inzichtelijk hoeveel (financiële) ruimte de gemeente heeft om incidentele en structurele lasten te kunnen dekken of opvangen. Ze geven inzicht in de financiële weer- en wendbaarheid.

De paragraaf is als volgt opgebouwd:
   •    aanwezige risico’s; 
   •    beschikbare weerstandscapaciteit;
   •    weerstandsvermogen;
   •    ontwikkelingen;
   •    kengetallen.

Het beleid over risicomanagement en weerstandsvermogen is vastgelegd in de nota ‘Risicomanagement en weerstandsvermogen gemeente Veldhoven 2022’. 

Inventariseren en kwantificeren
Voor deze jaarstukken zijn de risico’s geïnventariseerd, samen met de kans dat ze optreden en de verwachte negatieve financiële gevolgen. Op basis van de inventarisatie hebben we een risicokaart samengesteld voor onze gemeente. Aan elk risico is een zogeheten risicoscore verbonden. Dit hebben we gedaan door de kansklasse te koppelen aan de gevolgklasse. Hierdoor kunnen we de risico’s onderling rangschikken op grootte. De risico’s met het grootste risicogetal moeten de hoogste prioriteit krijgen en dus als zodanig ‘gemanaged’ worden. De risicokaart is weergegeven in figuur 1. Het cijfer in de cel geeft het aantal risico’s weer met dezelfde risicoscore. De kaart telt op dit moment 48 risico’s. 

Financieel gevolg (x)
x > € 1.000	1
€ 500 < x < € 1.000	1	2	1		1
€ 200 < x < € 500	3	3	2	1
€ 50 < x < € 200	12	3	4	1	2
x < € 50	5	3	3
	10%	30%	50%	70%	90%
			Kans

In de tabel hieronder worden 10 risico’s aangegeven die de grootste invloed hebben op het risicoprofiel van de gemeente.

Tabel 1: 10 risico's met de meeste invloed
Belangrijkste risico's		Kans (%)	Gevolg (max. in € 1.000)	Invloed (%)
1	Risico's BGE Zilverackers: planologisch risico (50%), afzetrisico (10%) en stikstofrisico (70%)	99	586	21,9
2	Inzameling PMD afval door tekort aan PMD zakken	50	600	11,3
3	Naheffing Attero door te weinig aangeleverd afval	70	371	9,8
4	Gesubsidieerde instellingen kunnen niet voldoen aan hun verplichtingen (financieel en/of beleidsmatig)	50	300	5,7
5	Planschadevergoeding aansluiting A67	50	250	4,7
6	Heffing vennootschapsbelasting op reclame en parkeren	70	170	4,5
7	Uitkering verstrekken aan teruggekomen SIB (Social Impact Bond) deelnemers	20	546	4,1
8	Ongeautoriseerde toegang ICT infrastructuur	20	500	3,8
9	Derving huuropbrengsten door brandschade aan verhuurd vastgoed	30	300	3,4
10	Negatief aanbestedingsresultaat	30	300	3,4
Totaal maximala geldgevolg top 10 risico's		€ 3.923
Maximaal geldgevolg overige risico's ( 38)		€ 6.823
Totaal maximaal geldgevolg alle risico's		€ 10.746

Beheersen
We vinden het belangrijk om beheersmaatregelen te treffen bij risico’s. Met deze beheersmaatregelen wordt de kans en/ of gevolg van het risico kleiner. Als we het weerstandsvermogen bepalen, houden we rekening met de beheersmaatregelen. 
Voor vier van de 10 belangrijkste risico’s is een beheersmaatregel actief. In totaal zijn voor 25 van de 48 risico’s maatregelen getroffen. Dit betekent niet dat wij voor 23 risico’s geen maatregelen treffen. Een risico kan worden geïdentificeerd vóór en ná het toepassen van maatregelen. Er worden ook risico’s meteen geïdentificeerd op het niveau ná maatregelen. Dan is het niet zinvol om alsnog maatregelen te formuleren. 

De weerstandscapaciteit omvat de financiële middelen en mogelijkheden van de gemeente Veldhoven om financiële tegenvallers als gevolg van risico’s op te vangen, zonder het bestaande beleid te hoeven aanpassen. 

Op basis van de beleidsnota wordt de beschikbare weerstandscapaciteit als volgt opgebouwd:

Reserve benoemde risico's	4.309
Begrotingspost onvoorzien	151
Beschikbare weerstandscapaciteit	4.460

Het weerstandsvermogen is een getal dat aangeeft of de gemeente risico’s financieel kan opvangen zonder beleid te hoeven aanpassen. Als dit getal 100% is of hoger, kunnen de risico’s worden opgevangen. Wij streven altijd naar 100%.
Het weerstandsvermogen is de verhouding tussen de beschikbare weerstandscapaciteit en de gekwantificeerde risico’s (benodigde weerstandscapaciteit). Om te garanderen dat ons weerstandsvermogen toereikend is, streven we naar een norm van 100%. Dit percentage is gekwalificeerd als ‘ruim voldoende’. Om ongewenste schommelingen te voorkomen, hanteren we een minimum van 82% en een maximum van 141%. Buiten deze marges vullen we de risicoreserve benoemde risico’s aan of romen we die af.

De benodigde weerstandscapaciteit bepalen we door van alle risico’s de kans te vermenigvuldigen met het maximale schadegevolg. Daarna vermenigvuldigen we dit met 1,25. Deze berekening levert een benodigde weerstandscapaciteit op van € 3.308. Bij dit bedrag is het weerstandsvermogen 100%
Zoals aangegeven is de beschikbare weerstandscapaciteit nu € 4.460. Het weerstandsvermogen is dan € 4.460 / € 3.308 = 135%.
Dit percentage valt binnen de bovengrens van 141%. 

Hieronder een grafiek met het verloop van het weerstandsvermogen de afgelopen jaren.

Grafiek:

Vergeleken met het vorige actualisatiemoment – de Begroting 2023 – waren er de volgende ontwikkelingen: 
•    Er is een nieuw risico benoemd. Het verwacht resultaat van BGE Zilverackers is teruggelopen. Hierdoor kunnen de risico's niet meer binnen het verwacht resultaat worden opgevangen.
•    Het risico voor de gevolgen van de corona-crisis is vervallen. Dit risico had een kans van 50% en een maximaal schadegevolg van € 500.
•    Bij parkeren is de eerste 2 uur gratis. Als compensatie hiervoor ontvangen we een ondernemersbijdrage. Deze bijdrage innen we privaatrechtelijk. Hierdoor valt het onderdeel straatparkeren mogelijk niet meer onder de overheidstaakvrijstelling van de vennootschapsbelasting. Daarom is dit risico verhoogd met € 58.000 voor de resultaten over straatparkeren.

Risico’s grondexploitatie
Om een goed beeld te krijgen van de risico’s van BGE, zijn de risico’s per afzonderlijk BGE-project geïnventariseerd. Aan de hand van een inventarisatie is per BGE-project een integraal risico bepaald. Als dit risico lager is dan het verwachte BGE-resultaat, wordt er geen risico opgenomen. Als dit risico hoger is dan het verwachte BGE-resultaat , is voor dit verschil een risico opgenomen, door dit met een kans van 99% op te nemen.

Hieronder de kengetallen.
De kengetallen die het BBV voorschrijft, gaan in op totale financiële componenten zoals het totale eigen vermogen, totale baten etc. De bepaling van het weerstandsvermogen bevat één component van het eigen vermogen, namelijk de reserve benoemde risico’s. Er is geen verband tussen het weerstandsvermogen en de kengetallen. De kengetallen geven een aanvullend inzicht in de financiële weerbaarheid (kunnen we financieel tegen een stootje) en wendbaarheid (kunnen we ons financieel aanpassen aan veranderende omstandigheden) bovenop het weerstandsvermogen. 

	Verloop van de kengetallen
Kengetallen	Rekening 2021	Begroting 2022	Rekening 2022
Netto schuldquote	113%	115%	78%
Netto schuldquote gecorrigeerd voor verstrekte leningen	111%	113%	76%
Solvabiliteitsratio	27%	27%	28%
Structurele exploitatieruimte	3%	0%	5%
Grondexploitatie	67%	50%	40%
Belastingcapaciteit	92%	99%	89%

Toelichting kengetallen
•    Netto schuldquote:
       Dit kengetal geeft de schulden van de gemeente aan, in een percentage van de totale baten. Op de schulden zijn de financiële vorderingen in mindering gebracht, behalve de langlopend verstrekte leningen, zoals startersleningen.
•    Netto schuldquote gecorrigeerd voor verstrekte leningen:
       Hier wordt hetzelfde aangegeven als bij bovenstaande netto schuldquote waarbij de langlopend verstrekte leningen in mindering worden gebracht op de schuldpositie. 
•    Solvabiliteitsratio:
       Deze ratio geeft inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is om aan de financiële verplichtingen te voldoen. Het eigen vermogen is uitgedrukt in een percentage van het balanstotaal.
•    Structurele exploitatieruimte:
       Dit getal geeft aan in hoeverre de structurele lasten kunnen worden gedekt met structurele baten. 
•    Grondexploitatie:
       Dit kengetal geeft de boekwaarde van de bouwgrondexploitatie weer in verhouding tot de totale baten.
•    Belastingcapaciteit: 
       Bij dit getal worden de OZB, afvalstoffenheffing en rioolheffing voor een gemiddeld gezin opgeteld en afgezet tegen een landelijk gemiddelde. Dit percentage kan geïnterpreteerd worden als de benutte belastingcapaciteit.

Beoordeling kengetallen
Ten eerste wordt opgemerkt dat de Begroting 2022 eerder is opgesteld dan de Rekening 2021. Verder zijn de kengetallen van de Begroting 2022 overgenomen uit de primitieve begroting.

De schuldquoten zijn lager dan begroot. Dit komt voornamelijk doordat we € 14 mln minder hebben geïnvesteerd in 2022. Om de investeringen te financieren lenen we geld.  Deze lagere investeringen werken ook door in de solvabiliteit. Deze wordt hoger omdat er minder geld is geleend. Daarnaast is er een hoog positief resultaat van € 7,4 mln. Dit resultaat is nog niet bestemd en is daardoor onderdeel van het eigen vermogen. Hierdoor is de solvabiliteit ook hoger. Weliswaar niet veel hoger en wel in lijn met de solvabiliteit zoals begroot, vanuit financieel perspectief een goede ontwikkeling. Verder was er voor € 10 mln minder aan uitgaven binnen bouwgrondexploitatie. Hierdoor stijgt de solvabiliteit en daalt het kengetal Grondexploitatie. De woonlasten die we in rekening hebben gebracht in 2022 waren iets lager dan begroot. Dit komt omdat de gemiddelde WOZ waarde van een huis € 2 lager was dan begroot. Het landelijk gemiddelde was € 93 (als absoluut bedrag, niet in € 1.000) hoger.  Daardoor is dit kengetal 10% lager dan begroot.