Programma 6 | Sociaal domein

We leven in een sterk veranderende samenleving. Een samenleving die soms grote verschillen laat zien, maar ook een samenleving waar mensen verbinding zoeken met elkaar en waar mooie nieuwe dingen bedacht worden. De samenleving verandert. Gezondheid en het hebben van werk of een zinvolle dagbesteding wordt steeds belangrijker. Mensen worden steeds ouder en wonen zo lang mogelijk thuis. De vraag naar jeugdhulp neemt toe. Als gevolg van Corona is een beweging in gang gezet waarbij de focus meer dan eens gericht is op het welzijn van mensen. In de nasleep van corona hebben we te maken met een vergrote vraag naar onder andere psychische hulp. Ook na deze golf blijft echter aandacht voor de leefomgeving en sociale aspecten van groot belang. De uitdagingen waar we voor staan nu en in de toekomst vragen om een duidelijke richting. We zien hierin de volgende kernthema’s:

Preventie
We zetten sterk in op het stimuleren van preventie, positieve gezondheid en normaliseren. Preventie is gericht op alle inwoners. Hierdoor kunnen we mogelijk dure of langdurige zorg en ondersteuning voorkomen of uitstellen. Daarbij is nadrukkelijk aandacht voor de behoeften van mantelzorgers. We kunnen dit alles niet alleen en werken hierin samen met onze maatschappelijke partners en gesubsidieerde instellingen, maar ook zal de samenwerking worden gezocht met bijvoorbeeld het bedrijfsleven. We gaan uit van het concept Positieve gezondheid en dat is veel meer dan alleen ‘niet ziek zijn’. Het gaat over mee kunnen doen in de maatschappij. Het gaat ook over zoveel mogelijk zelf werken aan een gezonde leefstijl, op allerlei gebieden: voeding, beweging, financiën, welbevinden, opvoeding, e.d.

Meedoen
We willen in Veldhoven dat iedereen kan meedoen. We gaan daarom aan de slag met de uitvoering van een ‘Inclusie-agenda’ voor Veldhoven. Dit komt voort uit het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap (IVRPH), dat ook Nederland heeft ondertekend. Voor ons is dit een goede kapstok om te onderzoeken hoe we binnen onze mogelijkheden drempels weg kunnen nemen.

Een goede plek
Het langer thuis wonen vraagt om een samenhangende visie op wonen, zorg en de leefomgeving in wijken en buurten. Daarom zoeken we meer dan ooit de verbinding tussen het sociale en ruimtelijke domein. Zodat iedere inwoner een goede plek kan krijgen in onze samenleving. Dan gaat het om meer dan alleen zorg of ondersteuning. Ook willen we goede informatie geven over het aanbod aan wonen en zorg- en welzijnsactiviteiten. Deze informatie moet zo makkelijk mogelijk te krijgen zijn. Ook voor groepen inwoners die niet zo makkelijk overweg kunnen met digitale of schriftelijke informatie of over weinig financiële middelen beschikken.

Verbinding met het medische domein
De afgelopen jaren heeft de gemeente er ook op ingezet om tot een betere verbinding te komen tussen het sociale en medische domein, zoals de huisartsen. In 2022 willen we dit een stap verder brengen. We gaan na hoe de samenwerking binnen de Klankbordgroep Veldhoven Vernieuwend Vitaal en de Bouwteams nog verder verbeterd kan worden. Er worden pilots uitgevoerd in het kader van preventie en positieve gezondheid. En er wordt in onze regio een betere samenwerking met de zorgverzekeraars tot stand gebracht. 

Veel van deze initiatieven worden uitgevoerd in het kader van onze actieve bijdrage aan regionale Zorgprogramma’s, zoals ‘Precies!’ en ‘Samen Verder’. Binnen deze regionale samenwerkingsverbanden worden activiteiten ontwikkeld voor kwetsbare ouderen en psychische kwetsbare mensen. Hierin werken we samen met diverse (zorg-)partijen, huisartsen, zorggroepen en zorgverzekeraars. Ook wordt de rol van technologie (‘slimme zorg’) daarbij benut, bijvoorbeeld via initiatieven door de Coöperatie Slimmer Leven, waarvan wij actief deel uitmaken.

Werk en inkomen
In 2022 ligt de aandacht op het (weer) naar werk begeleiden van inwoners die geen eigen inkomen (meer) hebben. Dit geldt uiteraard ook voor inwoners die als gevolg van corona hun baan hebben verloren. Ook willen we inwoners met geldzorgen snel in beeld brengen en ze ondersteunen. We maken de minimaregelingen beter bekend zodat meer inwoners er gebruik van maken. Zo kunnen meer inwoners met een laag inkomen meedoen in de samenleving. In de gesprekken met onze inwoners bespreken we werk, inkomen en de financiële situatie.

Op 1 januari 2022 verandert de Participatiewet. Daardoor wordt het voor werkgevers makkelijker om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt een baan te geven. Hiervoor is het nodig dat onze Verordening Sociaal Domein wordt aangepast. Dit doen we in regionaal verband, zodat werkgevers in iedere gemeente van onze arbeidsmarktregio met dezelfde regels te maken krijgen. We ondersteunen en verleiden werkgevers om meer mensen met een uitkering een baan te bieden. Als er sprake is van een arbeidsbeperking, geven we loonkostensubsidie. 

Daarnaast gaat op 1 januari 2022 de nieuwe Wet Inburgering in. Vanaf dan maken we een inburgeringsplan samen met de inburgeraar en blijven we hen volgen. We bieden een inburgeringstraject aan dat helpt bij het leren van de Nederlandse taal en het deelnemen aan de maatschappij. We maken daarbij gebruik van de lessen geleerd rondom de sociaal impact bond, waarbij gebleken is dat voor het succes van integreren een intensief traject noodzakelijk is. We verwachten meer inburgeraars in 2022 omdat het aantal vergunninghouders in Nederland stijgt.

Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo)
Ook in 2022 krijgt iedereen in Veldhoven de zorg en ondersteuning die nodig is om mee te doen en zolang mogelijk zelfstandig thuis te wonen. De ondersteuning is passend en van goede kwaliteit. Inwoners die ondersteuning nodig hebben, benaderen we altijd vanuit de gedachte: wat kan de inwoner zelf, wat kan de omgeving bijdragen (mantelzorgers, familie, vrienden/buren), kunnen inwoners geholpen worden met voorzieningen die voor iedereen beschikbaar zijn, of is er ondersteuning nodig die alleen via een indicatie van de gemeente bereikbaar is?

Er is een toenemende vraag naar ondersteuning. Ook is neemt de complexiteit van zorgvragen toe, doordat steeds meer mensen thuis blijven wonen. Daarnaast lopen de kosten op door de invoering van een vaste, lage eigen bijdrage voor inwoners (‘abonnementstarief’); ook mensen met een ruim inkomen vallen nu terug op ondersteuning vanuit de gemeente. Hierdoor zijn we genoodzaakt nieuwe besparingen te zoeken.  We zien mogelijkheden door de inzet van ‘slimme zorg’, waarbij we gebruik maken van nieuwe vindingen via technologie. Daarmee kan in bepaalde situaties ook goede ondersteuning geboden worden ‘op afstand’. Dit is ook nodig vanwege het tekort aan zorgpersoneel. We volgen de landelijke ontwikkelingen over het abonnementstarief. We kijken of we aan kunnen sluiten bij acties om deze maatregel af te schaffen. 

We sluiten in 2022 een nieuwe overeenkomst af voor WMO-begeleiding. Hierin zullen ook nieuwe werkwijzen en producten worden opgenomen, zoals groepsbegeleiding en begeleiding op afstand. Vergoeding vindt alleen plaats voor de uren/dagdelen waarvan onze inwoners gebruik hebben gemaakt. Hiermee geven we beter aan hoeveel hulp voor inwoners nodig is. Ook krijgen we daardoor meer inzicht in de feitelijke inzet door de aanbieder. Dan kunnen we beter sturen op de doelen en de kosten van de zorg. Daarnaast willen we beter onderzoeken of de zorgaanbieders aan de eisen van het contract (blijven) voldoen. 

Beschermd wonen
Onderdeel van de Wmo is het Beschermd Wonen voor mensen met een psychische kwetsbaarheid. Wij werken samen met 15 regiogemeenten (Eindhoven, BOV, Kempen, A2 en Dommelvallei+). Eindhoven ontvangt de regiomiddelen voor de bestaande cliënten. Vanaf 2023 krijgt Veldhoven zelf van het Rijk de middelen voor de nieuwe cliënten. De 15 regiogemeenten krijgen elk jaar meer geld en het regiobudget voor bestaande cliënten wordt steeds lager. Na 7 jaar is deze financiële doordecentralisatie klaar. Maar we blijven als regio verplicht samenwerken. Daarom maken we nieuwe bestuurlijke afspraken in de regio. Bijvoorbeeld over de voorzieningen die we gezamenlijk willen blijven betalen. 

Het doel is om mensen zoveel mogelijk in de wijken – zo thuis mogelijk- te ondersteunen. We willen samen met de regiogemeenten kijken naar welk aanbod nodig is en of we ook nieuwe vormen van Beschermd Wonen kunnen regelen. Transformatie en innovatie zijn belangrijk. Dit moet er toe leiden dat inwoners op tijd de goede hulp krijgen. En dat we in het voorliggend veld ondersteuning kunnen bieden. We gaan met woningbouwcorporaties en zorgaanbieders zorgprestatieafspraken maken. Dit zijn afspraken over voldoende geschikte woningen, voldoende mogelijkheden voor terugkeer naar de eigen gemeente en voldoende juiste zorg en ondersteuning in de wijk. Dit is geen eenvoudige opgave met de huidige woningnood. We gaan hierbij aansluiting zoeken bij het thema ‘wonen en zorg’ in het algemeen. Het is een brede opdracht. We gaan daarom actief samenwerken met de ketenpartners en de zorgverzekeraars.

Maatschappelijke opvang
Naast Beschermd Wonen heeft de gemeente ook een rol in de Maatschappelijke Opvang (dak- en thuislozen, vrouwenopvang, en dergelijke). Die rol is nu nog maar klein, omdat centrumgemeente Eindhoven nu nog verantwoordelijk is namens de regio. Maar ook hier wil het Rijk gaan doordecentraliseren naar elke gemeente. Dit vraagt nu al inzet op preventie, voorzieningen, goede steunnetwerken, vroegtijdige signalering en goede afstemming met ketenpartners bij uitstroom en ondersteuning. Bij dit onderwerp is het belangrijk dat we een goede relatie leggen met Integrale Veiligheid en de aanpak verwarde personen.

Jeugdhulp
De inzet van ons jeugdbeleid is en blijft om zoveel als mogelijk het ontstaan van problemen bij jeugdigen en gezinnen te voorkomen. Ook willen we dat kwetsbare jeugd en gezinnen de professionele ondersteuning en zorg krijgen die nodig is. Samen met de partners uit het jeugdveld wordt invulling gegeven aan de uitvoering van de kadernota jeugd ‘Focus op alle jeugd’. In 2022 ligt de aandacht op de twee pijlers ‘participatie aan de samenleving’ en ‘woon- en leefomgeving’. Dit betekent in de praktijk het volgende:
•    Meer aandacht voor specifieke kwetsbare doelgroepen.
•    Integraliteit met andere beleidsterreinen op de genoemde pijlers (participatie aan de samenleving en woon- en leefomgeving).
•    Vergroten jeugdparticipatie aan beleidsontwikkeling en -uitvoering.

Het Centrum voor Jeugd en Gezin Veldhoven (CJG) vormt steeds meer de voordeur voor alle vragen rondom opvoeden en opgroeien. Het CJG speelt een belangrijke rol in de ambitie om zo vroeg mogelijk en zo licht mogelijke opvoed- en opgroeihulp te bieden. Het CJG kijkt naar de inzet van het eigen netwerk van het gezin. Het CJG is gericht op normaliseren van vragen rondom opgroeien en opvoeden. En het CJG voorkomt onnodige inzet van zwaardere hulp. Als zwaardere/gespecialiseerde hulp nodig is, schakelt het CJG met de toegang tot geïndiceerde hulp. We zetten deze periode nog nadrukkelijker in op het vergroten van de bekendheid van het CJG onder ouders en professionals. Zo willen we dat het onderwijs meer gebruik gaat maken van het CJG. Ook streven we naar een meer uniforme werkwijze van de CJG-contactpersonen binnen het onderwijs. En we zetten in op een sterke en regelmatige afstemming met de huisartsenpraktijken. 
Naast het nog nadrukkelijker neerzetten van het CJG zetten we in op:
•    het aanpakken van “meldverlegenheid” bij vermoedens van kindermishandeling, en
•    een sluitend aanbod voor (v)echtscheiding waar kinderen bij betrokken zijn. 

Sinds 1 januari 2021 is de gemeente Veldhoven aangesloten bij de regionale samenwerking in de inkoopregio ‘Een 10 voor de jeugd’. De gemeente Helmond, Peelgemeenten, Dommelvallei+ gemeenten en de gemeente Veldhoven werken hierin samen voor de inkoop en doorontwikkeling van de jeugdhulp. De inhoudelijke doorontwikkeling wordt vormgegeven in samenwerking met de jeugdhulpaanbieders. De algemene doelen die we hierin nastreven zijn:
•    Passende zorg bieden bij de vraag van de jeugdige en zijn of haar omgeving (matched care)
•    Het verminderen van uithuisplaatsingen
•    Zorgen voor voldoende woonvoorzieningen voor jongeren in onze regio
•    Aanpak van wachttijden
•    Het omlaag brengen van de gemiddelde kosten per cliënt
•    Kwalitatief goede dagbehandeling en dagbesteding
•    Een goede aansluiting van jeugdhulp op het onderwijs

Hieronder staat welke activiteiten wij hebben verricht om de doelstellingen te realiseren.

Doelstelling 1 (Klanttevredenheid)
In 2022 zijn de ervaringen van gebruikers van het sociaal domein over het jaar 2021 gemeten. We doen dit middels een jaarlijkse vragenlijst die op papier of digitaal ingevuld kan worden.  Een onderzoeksbureau verwerkt de reacties. Het klanttevredenheidsonderzoek over het jaar 2022 wordt binnenkort uitgevoerd. 

Doelstelling 2 (Schulddienstverlening)
In 2022 is het gemeentelijke schuldenbeleid verder uitgevoerd en de bekendheid van de lokale schuldhulp vergroot via de gemeentelijke kanalen.  We hebben nadruk gelegd op het inzetten van vroegsignalering. We zien een forse  toename in het aantal personen in budgetbeheer en budgetcoaching. Dit succes is mogelijk te verklaren door vroegsignalering; inwoners eerder benaderen en bekend maken met de ondersteuningsmogelijkheden. Anderzijds was 2022 ook het jaar van de financiële tegenslagen, denk aan de hoge inflatie en energiecrisis waardoor er mogelijk meer inwoners ondersteuning nodig hadden. 

In 2023 voeren we daarom aanvullende acties uit om de inwoner met (dreigende) financiële problemen eerder in beeld te krijgen en om hem of haar te stimuleren om de stap naar hulp te zetten.  Een deel van deze acties is voorbereid in 2022, zoals vroegsignalering van schulden. Deze werkwijze wordt steeds geoptimaliseerd na eerdere ervaringen (wat werkt wel, wat werkt niet).  Daarnaast gaat de aandacht uit naar budgetcoaching, inwoners tijdig zelfredzamer maken in budgetteren. 

Doelstelling 3 (Cliëntondersteuning)
Cliënten kunnen gratis gebruik maken van een onafhankelijke cliëntondersteuner. In de gesprekken met cliënten wordt daar aandacht aan besteed. Uit het cliëntervaringsonderzoek 2021 (uitgevoerd in 2022) blijkt dat meer ouderen en meer jongeren weten dat ze gebruik kunnen maken van cliëntondersteuning. 

Doelstelling 4
In de uitvoering van de Wmo wordt goed gekeken welke voorziening het beste past om voor de cliënt onder andere een betere kwaliteit van leven te ervaren. Het betekent dat maatwerk voorop staat.  Uit het cliëntervaringsonderzoek 2021 blijkt dat 83% van de cliënten (2020: 82%) een betere kwaliteit van leven ervaart door de ingezette ondersteuning.

Doelstelling 5
Bij de beoordeling van een Wmo-aanvraag wordt eerst gekeken wat de cliënt zelf kan of wat zijn/haar omgeving kan bijdragen. Daarnaast wordt ook beoordeeld of voorliggende voorzieningen kunnen worden ingezet, alvorens een Wmo-voorziening wordt toegekend. Daarmee wordt onder andere beoogd om het aantal Wmo-voorzieningen te stabiliseren.

Door de toenemende vergrijzing en de invoering van het abonnementstarief zien we een stijging van het aantal Wmo-cliënten. Per 31 december 2022 was het aantal Wmo-cliënten 3,9% hoger dan per 31 december 2020.

Doelstelling 6 (Jeugdhulp)
De beschikbaarheidswijzer, de tool voor aanbieders om inzicht in wachtlijsten te geven, is in het eerste kwartaal geïmplementeerd. De aanbieders actualiseren maandelijks hun wachttijden en beschikbaarheid van zorg en deze zijn in te zien via de website en app.   

We zien een toename in het aantal unieke cliënten door de lange wachtlijsten bij jeugdhulpaanbieders en de naweeën van corona op de mentale gesteldheid bij jeugdigen. Omdat de jeugdigen niet tijdig geholpen konden worden, zagen we een groei in de complexiteit van de problematiek, waardoor lichte pedagogische hulpverlening niet meer toereikend was en inzet van  gespecialiseerde hulpverlening noodzakelijk is.

Wel zien we een afname van het aantal cliënten in de jeugdbescherming en jeugdreclassering. Reden hiervoor is onder andere de wachtlijst bij de Raad voor de Kinderbescherming, waardoor er minder onderzoeken zijn uitgevoerd wat resulteert in minder aanvragen bij de Rechtbank. Er is namelijk wel sprake van een toename in aanvragen voor casusregie binnen het Generalisten en Specialistenteam. Ouders en jeugdigen waren vaker bereid mee te werken in het vrijwillige kader. 

Binnen CJG en gemeentelijke uitvoering op de Jeugdwet zagen we een toestroom van cliënten. Sinds corona ervaren meer kinderen gevoelens van depressie. Gecombineerd met een verzwaring van problematieken maakt dat er bij meer jongeren schooluitval dreigt. Hier is op ingezet door extra subsidie aan en daarmee extra inzet van het jeugdmaatschappelijk werk op het Sondervick College. Ook hebben er extra activiteiten plaatsgevonden vanuit het Jongerenwerk gericht op eenzame jongeren. 

Doelstelling 7 (Inclusieve arbeidsmarkt)
Ondanks (de nasleep van) de coronamaatregelen en alle bijkomende werkzaamheden is ook in 2022 ingezet op het zoveel mogelijk mensen begeleiden naar werk. De klantmanagers van de afdeling Werk & Inkomen hebben mensen met een uitkering individueel begeleid naar werk. Daarnaast zijn op het Participatiebedrijf diverse workshops en trajecten uitgevoerd voor mensen die nog niet werkfit zijn. Dit zijn bijvoorbeeld sollicitatietraining, trainingen in het je zelf presenteren, trainingen met taal, trainingen om kwaliteiten te ontwikkelen enzovoort. Er is intensief samengewerkt met onder andere Ergon/Participatiebedrijf. Dat we hierin succesvol zijn gebleken, is te zien in een daling van het aantal uitkeringen. Het aantal mensen met een gesubsidieerde baan is toegenomen. 

Doelstelling 8 (Minimabeleid)
In 2022 is het minimabeleid verder uitgevoerd. We hebben er bekendheid aan gegeven via de gemeentelijke kanalen. Voor de meedoenregeling zijn  er een aantal toekenningen meer gedaan ten opzichte van het voorgaande jaar.  We blijven ons richten op het vergroten van de bekendheid van de minimaregelingen die de gemeente biedt aan mensen met een laag inkomen. Daarnaast is in het jaar 2022 veel aandacht geweest voor de uitvoering van de energietoeslag. De gemeenteraad heeft eind 2022 besloten om de inkomensgrens voor de toeslag van 2022 te verruimen naar 130% van het minimum en de toeslag zelf op te hogen met € 200 euro per huishouden. Deze taak heeft onvoorzien veel inzet gevraagd van beleid en uitvoering. De klus is succesvol uitgevoerd. Ruim 2000 huishoudens met een laag inkomen hebben deze toeslag over 2022  ontvangen.