Weerstandsvermogen en risicobeheersing

In deze paragraaf gaan we in op de vraag hoe de gemeente Veldhoven haar financiële risico’s opvangt. Hiervoor geven we inzicht in de omvang van de aanwezige risico’s, de mogelijkheden om de risico’s financieel af te dekken (weerstandscapaciteit), en de relatie daartussen: het weerstandsvermogen.
Verder maken kengetallen inzichtelijk hoeveel (financiële) ruimte de gemeente heeft om incidentele en structurele lasten te kunnen dekken of opvangen. Ze geven inzicht in de financiële weer- en wendbaarheid.

De paragraaf is als volgt opgebouwd:
•    aanwezige risico’s; 
•    beschikbare weerstandscapaciteit;
•    weerstandsvermogen;
•    ontwikkelingen;
•    kengetallen.

Het beleid over risicomanagement en weerstandsvermogen is vastgelegd in de nota ‘Risicomanagement en weerstandsvermogen gemeente Veldhoven 2023’. 

Inventariseren en kwantificeren
Voor deze begroting zijn de risico’s geïnventariseerd, samen met de kans dat ze optreden en de verwachte negatieve financiële gevolgen. Op basis van de inventarisatie hebben we een risicokaart samengesteld voor onze gemeente. Aan elk risico is een zogeheten risicoscore verbonden. Dit hebben we gedaan door de kansklasse te koppelen aan de gevolgklasse. Hierdoor kunnen we de risico’s onderling rangschikken op grootte. De risico’s met het grootste risicogetal moeten de hoogste prioriteit krijgen en dus als zodanig ‘gemanaged’ worden. De risicokaart is weergegeven in figuur 1. Het cijfer in de cel geeft het aantal risico’s weer met dezelfde risicoscore. De kaart telt op dit moment 48 risico’s. 

Figuur 1: Risicokaart

In de tabel hieronder worden 10 risico’s aangegeven die de grootste invloed hebben op het risicoprofiel van de gemeente.

Tabel 1: 10 risico's met de meeste invloed
Belangrijkste risico's		Kans (%)	Gevolg (max. in € 1.000)	Invloed (%)
1	Risico's BGE Zilverackers: afzetrisico (30%), realisatie-planologisch (50%) en realisatie stikstofrisico (70%)	99	780	29,2
2	Naheffing Attero door te weinig aangeleverd afval	90	371	12,6
3	Gesubsidieerde instellingen kunnen niet voldoen aan hun verplichtingen (financieel en/of beleidsmatig)	50	300	5,7
4	Planschadevergoeding aansluiting A67	50	250	4,7
5	Heffing vennootschapsbelasting op reclame en parkeren	70	170	4,5
6	Uitkering verstrekken aan teruggekomen SIB (Social Impact Bond) deelnemers	20	546	4,1
7	Ongeautoriseerde toegang ICT infrastructuur	20	500	3,8
8	Derving huuropbrengsten door brandschade aan verhuurd vastgoed	30	300	3,4
9	Negatief aanbestedingsresultaat	30	300	3,4
10	Bosbrand (herplantplicht na brand)	30	200	2,3
Totaal maximala geldgevolg top 10 risico's		€ 3.717
Maximaal geldgevolg overige risico's ( 38)		€ 6.728
Totaal maximaal geldgevolg alle risico's		€ 10.445

Beheersen
We vinden het belangrijk om beheersmaatregelen te treffen bij risico’s. Met deze beheersmaatregelen wordt de kans en/ of gevolg van het risico kleiner. Als we het weerstandsvermogen bepalen, houden we rekening met de beheersmaatregelen. 
Voor vier van de 10 grootste risico’s is een beheersmaatregel actief. In totaal zijn voor 26 van de 48 risico’s maatregelen getroffen. Dit betekent niet dat wij voor 22 risico’s geen maatregelen treffen. Een risico kan worden geïdentificeerd vóór en ná het toepassen van maatregelen. Er worden ook risico’s meteen geïdentificeerd op het niveau ná maatregelen. Dan is het niet zinvol om alsnog maatregelen te formuleren. 

De weerstandscapaciteit omvat de financiële middelen en mogelijkheden van de gemeente Veldhoven om financiële tegenvallers als gevolg van risico’s op te vangen, zonder het bestaande beleid te hoeven aanpassen. 
Op basis van de beleidsnota wordt de beschikbare weerstandscapaciteit als volgt opgebouwd:

 

Het weerstandsvermogen is een getal dat aangeeft of de gemeente risico’s financieel kan opvangen zonder beleid te hoeven aanpassen. Als dit getal 100% is of hoger, kunnen de risico’s worden opgevangen. Wij streven altijd naar 100%. Het weerstandsvermogen is de verhouding tussen de beschikbare weerstandscapaciteit en de gekwantificeerde risico’s (benodigde weerstandscapaciteit). Om te garanderen dat ons weerstandsvermogen toereikend is, streven we naar een norm van 100%. Dit percentage is gekwalificeerd als ‘ruim voldoende’. Om ongewenste schommelingen te voorkomen, hanteren we een minimum van 82% en een maximum van 141%. Buiten deze marges vullen we de risicoreserve benoemde risico’s aan of romen we die af.

De benodigde weerstandscapaciteit bepalen we door van alle risico’s de kans te vermenigvuldigen met het maximale schadegevolg. Daarna vermenigvuldigen we dit met 1,25. Deze berekening levert een benodigde weerstandscapaciteit op van € 3.307. Bij dit bedrag is het weerstandsvermogen 100%
Zoals aangegeven is de beschikbare weerstandscapaciteit nu € 4.410. Het weerstandsvermogen is dan € 4.410 / € 3.307 = 133%.
Dit percentage valt binnen de bovengrens van 141%. 

Hieronder een grafiek met het verloop van het weerstandsvermogen de afgelopen jaren

Figuur 2: verloop weerstandsvermogen

 

Vergeleken met het vorige actualisatiemoment – de Jaarstukken 2022 –  is:

• het risico op een tekort aan PMD zakken vervallen, er is geen tekort meer aan grondstoffen en er is volop productie van de zakken. Dit risico had een kans van 90% en een maximaal schadegevolg van € 600;
• een nieuw risico onderkend voor ongevallen door het niet naleven van regelgeving door inwoners en bedrijven vanuit de  wet kwaliteitsborging voor het bouwen. Het niet afdoende naleven van deze wet leidt voor de gemeente mogelijk tot extra kosten voor handhaving en toezicht. Dit risico heeft een kans van 10% en een maximaal schadegevolg van € 10. Als maatregelen investeren we in vroegtijdig klantcontact en preventief toezicht. 
• door een uitspraak van de hoge raad is een naheffing door Attero vanwege te weinig aangeleverd afval definitief. De regio moet aan Attero betalen. Wat nog niet definitief is, is de wijze van verrekening binnen de regio. Bij het opstellen van deze begroting is dit bestuurlijk binnen de MRE nog onderwerp van gesprek. Daarom stellen we voor dit risico te handhaven in deze begroting.

Hieronder de kengetallen.
De kengetallen die het BBV voorschrijft, gaan in op totale financiële componenten zoals het totale eigen vermogen, totale baten etc. De bepaling van het weerstandsvermogen bevat één component van het eigen vermogen, namelijk de reserve benoemde risico’s. Er is geen verband tussen het weerstandsvermogen en de kengetallen. De kengetallen geven een aanvullend inzicht in de financiële weerbaarheid (kunnen we financieel tegen een stootje) en wendbaarheid (kunnen we ons financieel aanpassen aan veranderende omstandigheden) bovenop het weerstandsvermogen. 

Toelichting kengetallen
•    Netto schuldquote:
       Dit kengetal geeft de schulden van de gemeente aan, in een percentage van de totale baten. Op de schulden zijn de financiële vorderingen in mindering gebracht, behalve de langlopend verstrekte leningen, zoals startersleningen.
•    Netto schuldquote gecorrigeerd voor verstrekte leningen:
       Hier wordt hetzelfde aangegeven als bij bovenstaande netto schuldquote waarbij de langlopend verstrekte leningen in mindering worden gebracht op de schuldpositie.
•    Solvabiliteitsratio:
       Deze ratio geeft inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is om aan de financiële verplichtingen te voldoen. Het eigen vermogen is uitgedrukt in een percentage van het balanstotaal.
•    Structurele exploitatieruimte:
       Dit getal geeft aan in hoeverre de structurele lasten kunnen worden gedekt met structurele baten.
•    Grondexploitatie:
       Dit kengetal geeft de boekwaarde van de bouwgrondexploitatie weer in verhouding tot de totale baten.
•    Belastingcapaciteit:
       Bij dit getal worden de OZB, afvalstoffenheffing en rioolheffing voor een gemiddeld gezin opgeteld en afgezet tegen een landelijk gemiddelde. Dit percentage kan geïnterpreteerd worden als de benutte belastingcapaciteit.

Beoordeling kengetallen
Ten eerste wordt opgemerkt dat de Begroting 2023 eerder is opgesteld dan de Rekening 2022. Verder zijn de kengetallen van de Begroting 2023 overgenomen uit de primitieve begroting.

De schuldquoten ontwikkelen zich negatief in deze begroting. Door de behoorlijke investeringsuitgaven in 2024 en 2025 lopen de schuldquoten op. Zowel als bedrag als uitgedrukt in een percentage van de totale baten. Vanaf 2026 loopt de nettoschuld terug tot onder het niveau van 2024. Vanaf 2027 zijn de baten lager. Daarom is het percentage hoger dan in 2026, terwijl de schuld zelf lager is.
Het kengetal grondexploitatie loopt sterk terug vanwege de ontvangsten uit de bouwgrondexploitatie.  Ook de stijging van de solvabiliteit komt grotendeels door de verkoop van bouwgrond.
De belastingcapaciteit komt 1% hoger uit omdat de stijging van onze woonlasten in 2024 hoger is dan de stijging van het landelijk gemiddelde.

Nota Risicomanagement en weerstandsvermogen